آموزش گفتار 2 فصل 8 زیست یازدهم به‌صورت تست‌بیس، همراه با تدریس ویدیویی «دکتر الهه بنام» را، در این پست از رپیتیچ ببینید.
گفتار قبلی درباره تولید مثل غیر جنسی در گیاهان صحبت کردیم. موضوع این گفتار، درباره تولید مثل جنسی گیاهان نهان‌دانه است.
برای دسترسی به کل مباحث فصل هشتم، روی لینک زیر کلیک کنید.
فیلم و جزوه فصل هشتم زیست یازدهم
خب، اول از همه بریم که ویدیوی آموزشی این بخش رو ببینیم.
آموزش ویدیویی گفتار 2 فصل 8 زیست یازدهم
در این قسمت، بخشی از «آموزش گفتار دوم فصل هشتم زیست یازدهم» را به‌صورت ویدیویی می‌توانید ببینید. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.
فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:
اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:
روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!
در ابتدا با گل‌های کامل و ناکامل و تعداد حلقه‌های آنها آشنا می‌شویم. پس از آن، به بررسی نحوه تشکیل یاخته‌های جنسی می‌پردازیم. دو موضوع پایانی، درباره «گرده‌افشانی و لقاح» و «گل‌ها و گرده‌افشان‌ها» است.
تولید مثل جنسی؛ گفتار دوم فصل هشتم زیست یازدهم
گیاهان برای تولید مثل جنسی، بخشی از ساختار خود را به شکل گل در می‌آورند. خود گل از بخش‌های متفاوتی شکل می‌گیرد و هر گل با گل دیگر فرق می‌کند. در ادامه با اجزای مختلف گل‌ها آشنا می‌شویم.
هر گلی کامل نیست
گل ساختاری اختصاص‌یافته، برای تولید مثل جنسی است. گل درخت آلبالو دارای گلبرگ، کاسبرگ، پرچم و مادگی است که روی بخشی به نام نهنج قرار دارند. نهنج، وسیع و ممکن است صاف، برآمده و یا گود باشد.
چهار حلقه گل
اجزای گل در چهار حلقه هم‌مرکز تشکیل می‌شوند. کاسبرگ‌ها در خارجی‌ترین حلقه قرار می‌گیرند. گلبرگ‌ها در حلقه دوم و معمولا دارای رنگ‌های متفاوت هستند. پرچم‌ها در حلقه سوم و مادگی در چهارمین حلقه تشکیل می‌شود.
مادگی گل دارای یک یا تعدادی برچه است. در واقع برچه، واحد سازندگی مادگی است. در ماده‌های چند برچه‌ای، ممکن است فضای مادگی با دیواره برچه‌ها از هم جدا شود.
گل‌های کامل و ناکامل
با بررسی و مشاهده گل گیاهان متفاوت، متوحه می‌شویم که تمامی آنها دارای هر چهار حلقه نیستند.
گل‌ها را بر اساس وجود هر چهار حلقه و یا نبودن بعضی از حلقه‌ها، در دو گروه گل‌های کامل یا ناکامل قرار می‌دهند.
به گل‌هایی که هر دو حلقه پرچم و مادگی را داشته‌باشند، گل دوجنسی می‌گویند. بعضی از گل‌ها هم فقط یکی از این حلقه‌ها را دارند که گل تک جنسی نام دارند.
تشکیل یاخته‌های جنسی
در تولید مثل جنسی، از لقاح یاخته جنسی نر با یاخته جنسی ماده، تخم ایجاد می‌شود. یاخته جنسی نر در گیاهانی مانند خزه، همانند یاخته جنسی نر در جانوران، وسیله حرکتی دارد. این یاخته توانایی حرکت در قطره‌های آب و یا رطوبتی که سطح گیاه را می‌پوشاند، دارد. یاخته نر خزه شنا می‌کند و خود را به یاخته جنسی ماده می‌رساند.
یاخته جنسی نر در گیاهان گل‌دار وسیله حرکتی ندارد. این گیاهان برای این‌که یاخته‌های جنسی نر خود را منتقل کنند، دارای ساختاری به نام لوله گرده هستند.
دانه گرده رسیده
کیسه‌های گرده در بساک تشکیل می‌شوند و یاخته‌های دولاد دارند. از تقسیم کاستمان این یاخته‌ها، چهار یاخته تک‌لاد به وجود می‌آید که در واقع، گرده‌های نارس‌اند. هر یک از این یاخته‌ها با انجام‌دادن تقسیم رشتمان و تغییراتی در دیواره، به دانه گرده رسیده تبدیل می‌شود.
دانه گرده رسیده یک دیواره خارجی، یک دیواره داخلی، یک یاخته رویشی و یک یاخته زایشی دارد.
بافت خورش
تخمدان که به صورت بخشی متورم در گل دیده‌می‌شود، محل تشکیل تخمک‌هاست. تخمک پوششی دو لایه‌ای دارد که یاخته‌های دولادی را در بر می‌گیرد. مجموع این یاخته‌ها، بافتی به نام بافت خورش را ایجاد می‌کنند.
کیسه رویانی
یکی از یاخته‌های بافت خورش بزرگ می‌شود و با تقسیم کاستمان، چهار یاخته تک‌لادی ایجاد می‌کند. از این چهار یاخته فقط یکی باقی می‌ماند که با تقسیم رشتمان، ساختاری به نام کیسه رویانی با تعدادی یاخته درست می‌کند. تخم‌زا و یاخته دو هسته‌ای، از یاخته‌های کیسه رویانی‌اند که در لقاح با یاخته‌های جنسی نر شرکت می‌کنند.
گرده‌افشانی و لقاح؛ گفتار 2 فصل 8 زیست یازدهم
با شکافته‌شدن دیواره بساک، گرده‌ها رها می‌شوند. دیواره خارجی دانه‌های گرده، منفذدار و ممکن است صاف یا دارای تزییناتی باشد.
دانه‌های گرده به وسیله باد، آب و جانوران در محیط پراکنده و از گلی به گل دیگر منتقل می‌شوند. به انتقال دانه گرده از بساک به کلاله، گرده‌افشانی می‌گویند. در صورتی که کلاله گرده را بپذیرد، یاخته رویشی رشد می‌کند و از رشد آن، لوله گرده درست می‌شود. لوله گرده با نفوذ به درون بافت کلاله و خامه، دو زامه را به سمت تخمک و کیسه رویانی می‌برد. این دو زامه حاصل تقسیم یاخته زایشی در لوله گرده هستند.
لقاح مضاغف یا دوتایی
تخم اصلی، از آمیزش یکی از زامه‌ها با یاخته تخم‌زا به وجود می‌آید. این تخم با نمو خود، به رویان تبدیل می‌شود. زامه دیگر با یاخته دو هسته‌ای آمیزش می‌کند و تخم ضمیمه را می‌سازد. تخم ضمیمه با تقسیم‌های متوالی، بافتی به نام درون‌دانه (آندوسپرم) را تولید می‌کند. این بافت‌ها از یاخته‌های پارانشیمی درست‌شده و ذخیره غذایی برای رشد رویان است.
دو زامه‌ای که از لوله گرده می‌آیند، دو لقاح را انجام می‌دهند. از این رو، می‌گوییم که نهان‌دانگان لقاح مضاعف یا دو تایی دارند.
اگر هستنه تخم ضمیمه تقسیم شود، اما تقسیم سیتوپلاسم صورت نگیرد، بافت درون‌دانه به صورت مایع مشاهده می‌شود. شیر نارگیل، یکی از نمونه‌های این بافت است. با این حال، بخش گوشتی و سفیدرنگ نارگیل، درون‌دانه‌ای است که در آن، تقسیم سیتوپلاسم هم رخ داده‌است.
گل‌ها و گرده‌افشان‌ها
گل‌ها برای گرده‌افشانی، باید دارای ویژگی‌های خاصی باشند تا جانوران را به خود جذب کنند. به جانورانی که گرده‌ها را از گلی به گل دیگر منتقل می‌کنند، گرده‌افشان می‌گویند. بدن این جانوران هنگام تغذیه از گل‌ها، به دانه‌های گرده آغشته‌می‌شود. با حرکت‌کردن این جانوران از گلی به گل دیگر، گرده‌ها نیز جابجا می‌شوند.
رنگ‌های درخشان، بوهای قوی و شهد گل‌ها از عوامل جذب جانوران به سمت آنها هستند.
زنبورهای عسل گل‌هایی را گرده‌افشانی می‌کنند که شهد آنها دارای قند فراوانی باشد. این گل‌ها دارای علائمی هستند که فقط در نور فرابنفش دیده‌می‌شوند و زنبور را به سمت شهد، هدایت می‌کنند.
در بعضی از گیاهان، گرده‌افشانی وابسته به باد است. این گیاهان تعداد فراوانی گل‌های کوچک تولید می‌کنند و اکثرا فاقد رنگ‌های درخشان، بوهای قوی و شیره‌اند.
فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:
اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:
روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!
برای دسترسی به دیگر گفتارهای فصل 8 زیست 11، روی لینک های زیر کلیک کنید: