آموزش گفتار 3 فصل 8 زیست یازدهم + تدریس ویدیویی

‌آموزش گفتار 3 فصل 8 زیست یازدهم به‌صورت تست‌بیس، همراه با تدریس ویدیویی «دکتر الهه بنام» را، در این پست از رپیتیچ ببینید.

دو گفتار قبلی به بررسی تولید مثل جنسی و غیر جنسی گیاهان نهان‌دانه پرداختیم. در آخرین گفتار این فصل، درباره این‌که یک یاخته تخم چگونه به یک گیاه کامل تبدیل می‌شود، صحبت می‌کنیم.

برای دسترسی به کل مباحث فصل هشتم، روی لینک زیر کلیک کنید.

فیلم و جزوه فصل هشتم زیست یازدهم

خب، اول از همه بریم که ویدیوی آموزشی این بخش رو ببینیم.

آموزش ویدیویی گفتار 3 فصل 8 زیست یازدهم

در این قسمت، بخشی از «آموزش گفتار سوم فصل هشتم زیست یازدهم» را به‌صورت ویدیویی می‌توانید ببینید. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.

 

 

در ابتدا با نحوه تقسیم تخم آشنا می‌شویم. پس از آن، به بررسی رویش دانه و تشکیل میوه می‌پردازیم. موضوع پایانی هم درباره عمر گیاهان متفاوت  است.

از یاخته تخم تا گیاه؛ گفتار سوم فصل هشتم زیست یازدهم

تخم اصلی از لقاح یکی از زامه‌ها با یاخته تخم‌زا به وجود می‌آید. تخم یک سری مراحل را طی می‌کند تا به گیاه جدید تبدیل شود. تشکیل گیاه جدید از یاخته تخم، نیازمند ایجاد ساختارهایی است که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.

تخم تقسیم می‌شود

از تقسیم پی در پی یاخته تخم، رویان تشکیل می‌شود. در نخستین تقسیم تخم، دو یاخته بزرگ و کوچک به وجود می‌آید.

از تقسیم یاخته بزرگ، بخشی درست می‌شود که ارتباط بین رویان و گیاه مادر را ممکن می‌کند. یاخته کوچک هم منشا رویان است. لپه‌ها بخشی از رویان‌اند. ساقه و ریشه رویانی نیز در دو انتهای رویان تشکیل می‌شوند. پوسته تخمک با تغییر خود، بدل به پوسته دانه می‌شود. با این حساب، دانه شامل پوسته، رویان و ذخیره غذایی است. این ذخیره غذایی، هنگام رشد رویان به مصرف می‌رسد. رویان شامل ساقه رویانی، ریشه رویانی و لپه‌ها می‌شود.

ممکن است درون‌دانه به عنوان ذخیره دانه باقی بماند و یا این‌که جذب لپه‌ها شود. در ذرت درون‌دانه، ذخیره دانه است و نقش لپه، انتقال مواد غذایی از درون‌دانه به رویان در حال رشد است.

درد انه لوبیا، مواد غذایی درون‌دانه، جذب لپه‌ها و در آنجا ذخیره می‌شوند. این امر، باعث بزرگ شدن لپه‌ها می‌شود و آنها بخش ذخیره‌ای دانه را تشکیل می‌دهند.

برگ‌های رویانی

به لپه‌ها، برگ‌های رویانی هم می‌گویند. این از آن جهت است که در بسیاری از گیاهان گل‌دار، از خاک بیرون می‌آیند و مدت کوتاهی هم فتوسنتز می‌کنند.

رویش دانه

پوسته دانه معمولا سخت است و رویان را در برابر شرایط نامساعد محیط و صدمه‌های فیزیکی و شیمیایی حفظ می‌کند. این پوسته با جلوگیری از ورود آب و اکسیژن به دانه، مانع از رشد سریع رویان می‌شود.

بعد از تشکیل رویان، رشد آن تا مدتی متوقف می‌شود. رویان در شرایط مناسب، رشد خود را از سر می‌گیرد. با ادامه‌دادن رشد، به صورت گیاهی کوچک که به آن دانه‌رست می‌گویند، از دانه خارج می‌شود. در این حالت می‌گویند که دانه رویش یافته‌است.

دانه برای رویش به آب، اکسیژن و دمای مناسب نیاز دارد. دانه‌ها با جذب آب متورم می‌شوند و پوسته آنها شکاف بر می‌دارد تا اکسیژن کافی به رویان برسد. رویان با استفاده از ذخایر غذایی، رشد و نمو خود را مجددا آغاز می‌کند.

رویش زیرزمینی و رویش روزمینی

تقسیم سریع یاخته‌های مریستمی، به طول ساقه و ریشه اضافه می‌کند. در همین حین، سه سامانه بافتی هم در ساقه و ریشه شکل می‌گیرند. در نهان‌دانگان بر اساس این‌که لپه‌ها درون خاک بمانند یا همراه با ساقه از خاک خارج شوند، دارای رویش زیرزمینی یا روزمینی هستند.

گیاهان گل‌دار بعد از مدتی رشد رویشی، یعنی تولید برگ، شاخه و ریشه‌های جدید، گل، میوه و دانه تولید می‌کنند.

میوه؛ گفتار 3 فصل 8 زیست یازدهم

تخمک‌ها با طی کردن مراحلی، به دانه تبدیل می‌شوند. میوه از رشد و نمو تخمدان یا بخش‌هایی دیگر تشکیل می‌شود. اگر میوه از رشد تخمدان ایجاد شود، به آن میوه حقیقی می‌گویند که هلو یکی از نمونه‌های آن است. در صورتی که میوه حاصل بخش‌های دیگری باشد، میوه کاذب نام دارد. مثلا میوه سیب، نتیجه رشد نهنج است.

پراکنش میوه‌ها

میوه‌ها علاوه بر حفظ دانه‌ها در پراکنش آنها هم نقش دارند. بعضی میوه‌ها به پیکر جانوران می‌چسبند و با آنها جابجا می‌شوند. باد و آب هم در انتقال میوه و دانه نقش دارند.

میوه‌های نارس معمولا مزه ناخوشایندی دارند. در نتیجه، دانه‌های نارس تا زمان رسیدگی میوه از خورده‌شدن توسط جانوران محافظت می‌شوند. جانوران با خوردن‌ دانه‌های رسیده‌، همزمان پراکنش آنها را انجام می‌دهند. پوسته بعضی از دانه‌ها به قدری سخت و محکم است که حتی در برابر شیره‌های گوارشی جانوران، سالم می‌مانند. میوه‌های رسیده‌ با رنگ‌های درخشان خود، می‌توانند جانوران را به خود جذب کنند.

میوه‌های بدون‌دانه

اکثر ما، میوه بدون دانه را به میوه دانه‌دار ترجیح می‌دهیم؛ در صورتی که این میوه‌ها، دیگر قابلیت تکثیر ندارند. ممکن است بعضی میوه‌ها را با اسم بدون دانه بشناسیم، با این‌که در واقعیت این‌طور نیستند.

بعد از لقاح تخم‌زا و زامه، دانه از رشد و نمو تخمک ایجاد می‌شود. با این حساب اگر لقاح صورت نگیرد، دانه‌ای نیز به وجود نمی‌آید. پرتقال‌های بدون دانه را از این طریق، ایجاد می‌کنند. برای تشکیل این میوه‌ها، نیاز به استفاده از تنظیم‌کننده‌های رشد است.

ممکن است لقاح انجام شود؛ ولی رویان قبل از تکمیل مراحل رشد و نمو، از بین برود. در این حالت، دانه‌های نارسی تشکیل می‌شوند که ریزند و پوسته‌ای نازک دارند. به این میوه‌ها هم، میوه‌های بدون دانه می‌گویند. یکی از این نمونه‌ها، موزهای بی‌دانه هستند.

عمر گیاهان چقدر است؟

گیاهان بسته‌ به گونه خود، ممکن است از چند روز تا چند قرن، قادر به زندگی باشند و عمر کنند. معمولا درخت‌ها به دلیل داشتن مریستم پسین، از گیاهان علفی (غیر درختی) طول عمر بیشتری دارند. گیاهان را بر اساس طول عمر، می‌توان در سه گروه قرار داد.

گیاهان یک ساله

این گیاهان در مدت یک سال یا کمتر، رشد و تولید مثل می‌کنند و سپس از بین می‌روند. از گیاهان یک ساله می‌توان به گندم و خیار اشاره کرد.

گیاهان دو ساله

در سال اول، گیاهان دو ساله فقط رشد رویشی دارند. در سال دوم علاوه بر رشد رویشی، با تولید گل و دانه، رشد زایشی هم دارند. گیاهانی مانند شلغم و چغندر قند در سال اول، رشد رویشی دارند و مواد حاصل از فتوسنتز آنها، در ریشه ذخیره می‌شود. در سال دوم با ایجاد ساقه گل‌دهنده، مواد ذخیره‌شده در ریشه برای تشکیل گل و دانه به مصرف می‌رسد.

گیاهان چند ساله

چندین سال متمادی، این کیاهان به رشد رویشی خود ادامه می‌دهند. بعضی از آنها، هر سال می‌توانند گل، دانه و میوه تولید کنند. درخت‌ها و درختچه‌ها از گیاهان چند ساله‌اند که ممکن است حتی تا چند قرن زندگی کنند. بعضی از گیاهان علفی هم احتمال دارد که تا چند سال عمر داشته‌باشند. زنبق یکی از این گیاهان است که با داشتن زمین‌ساقه، در خاک باقی می‌ماند.

 

برای دسترسی به دیگر گفتارهای فصل 8 زیست 11، روی لینک های زیر کلیک کنید:

• فیلم و جزوه گفتار یک فصل هشت زیست یازده
• فیلم و جزوه گفتار دو فصل هشت زیست یازده