آموزش گفتار 2 فصل 1 زیست دهم به‌صورت تست‌بیس، همراه با تدریس ویدیویی «دکتر الهه بنام» را، در این پست از رپیتیچ ببینید.
گفتار دوم زیست 10، در کنکور تجربی از اهمیت زیادی برخوردار نیست و هر از گاه، از آن تست می‌آید. پایه و اساس سایر مطالب کتاب درسی، دانستن و تمرین مفاهیم این بخش است.
برای دسترسی به کل مباحث فصل اول، روی لینک زیر کلیک کنید.
خب، اول از همه بریم که ویدیوی آموزشی این بخش رو ببینیم.
آموزش ویدیویی گفتار 2 فصل 1 زیست دهم
در این قسمت، بخشی از «آموزش گفتار دوم فصل اول زیست دهم» را به‌صورت ویدیویی می‌توانید ببینید. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.
فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:
اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:
روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!
در ادامه، گستره و تعریف حیات را باهم بررسی می‌کنیم. پس از آن، نوبت به مرور مباحث «هفت ویژگی مشترک جانداران» و «مولکول‌های زیستی» می‌رسد.
گستره حیات؛ گفتار دوم فصل اول زیست دهم
حیات آنقدر گسترده است که پیدا کردن تعریفی جامع برای آن، تقریبا غیر ممکن است. راه حل، بررسی ویژگی‌های کلیدی حیات و جانداران است.
گستره حیات؛ از یاخته شروع می‌شود و با زیست‌کره به پایان می‌رسد.
7 ویژگی همه جانداران
در صفحه 7 از کتاب درسی زیست دهم گفته شده است که: «جانداران همه این هفت ویژگی را باهم دارند.» با کمی بررسی و تحقیق، متوجه می‌شوید که این جمله در تمام شرایط یکسان نیست. به عنوان مثال، تمام انسان‌ها، قابلیت تولید مثل ندارند!
نظم و ترتیب
از خصوصیات جالب حیات، می‌توان به سطوح سازمان‌یابی اشاره کرد. تمامی جانداران، در یک ساختار واحد و منظم، سازمان‌یابی شده‌اند.
هم‌ایستایی (هومئوستازی)
جانداران می‌توانند وضع درونی پیکر خود را، حتی در صورت تغییرات محیط زندگی، در یک محدوده ثابت نگه دارند. مثلا هنگام افزایش سدیم خون، آن را از طریق ادرار دفع می‌کنند.
هم‌ایستایی؛ به مجموعه اعمالی گفته می‌شود که در راستای پایدار نگه‌داشتن وضعیت درونی جاندار، انجام می‌شود.
رشد و نمو
در اینجا با دو تعریف از زندگی جانداران روبرو هستیم که هرکدام را در ادامه، بررسی می‌کنیم.
رشد؛ به معنی بزرگ شدن ابعاد یا تعداد یاخته‌هاست و برگشت ناپذیر است. به عنوان مثال، وقتی قورباغه گلوی خود را باد می‌کند، رشدی اتفاق نمی‌افتد؛ زیرا این حرکت برگشت پذیر است.
نمو؛ به معنی عبور از مرحله‌ای به مرحله دیگری از زندگی است. مثلا تشکیل گل در گیاه یا میوه‌دادن درختان، نمونه‌هایی از «نمو» هستند.
فرایند جذب و استفاده از انرژی
جاندارن با جذب انرژی، فعالیت‌های زیستی خود را انجام می‌دهند و در عین حال، بخشی از آن را، به‌صورت گرما از دست می‌دهند. مثلا گنجشک‌ها با انرژی به‌دست‌آمده از غذا، بدن خود را گرم‌کرده و پرواز می‌کنند.
پاسخ محیط
تمامی جانداران به محرک‌های محیطی، واکنش نشان می‌دهند. مثلا ساقه گیاهان برای رشد بهتر، به سمت نور خم می‌شود.
تولید مثل
جانداران، موجوداتی کم و بیش شبیه به خود را، به‌وجود می‌آورند. توجه داشته باشید که ویژگی تولید مثل، بلا استثنا در تمامی جانداران وجود ندارد. مثلا، تمامی انسان‌ها، قابلیت تولید مثل را ندارند.
سازش با محیط
جانداران برای سازش و ماندگاری در محیط زیست خود، بخشی از بدن خود را همسو با محیط، تغییر داده‌اند. خدای این تغییرات، آفتاب‌پرست است که در هر محیطی، همرنگ همانجا می‌شود. در کتاب درسی، برای سازش با محیط، مثال موهای سفید خرس قطبی آمده‌است.
مولکول‌های زیستی
مولکول‌هایی در بدن جانداران وجود دارند که در دنیای غیر زنده، دیده‌نمی‌شوند. «کربوهیدرات‌ها»، «لیپیدها»، «پروتئین‌ها» و «نوکلئیک اسیدها» چهار گروه اصلی تشکیل دهنده مولکول‌های یاخته‌اند. به این مولکول‌ها که تنها در بدن جانداران ساخته‌می‌شوند، مولکول‌های زیستی گفته‌می‌شود.
کربوهیدرات‌ها
این مولکول‌ها از ترکیب سه عنصر کربن، هیدروژن و اکسیژن ساخته‌می‌شوند و سه نوع از آنها وجود دارد.
مونوساکاریدها
مونوساکاریدها، ساده‌ترین کربوهیدرات‌ها هستند و به‌صورت پنج و شش کربنه، یافت می‌شوند.
گلوکز و فروکتوز، مونو‌ساکاریدهایی شش کربنه هستند.
ریبوز نیر، مونو‌ساکاریدی با پنج کربن است.
دی‌ساکاریدها
دی‌ساکاریدها از ترکیب دو مونوساکارید درست می‌شوند. ساکارز معروف‌ترین دی‌ساکاریدی است که در قند و شکر وجود دارد. ساکارز، حاصل پیوند گلوکز و فروکتوز است. مالتوز، نوع دیگری از دی‌ساکارید است که در ساختار خود دو گلوکز دارد. این کربوهیدرات در جوانه گندم و جو یافت می‌شود.
پلی‌ساکاریدها
پلی‌ساکاریدها؛ از ترکیب چندین مونوساکارید ساخته‌می‌شوند. نشاسته، سلولز و گلیکوژن پلی‌ساکارید هستند که در ساختار خود، تعداد فراوانی مونوساکارید گلوکز دارند.
سلولز اغلب توسط گیاهان و گلیکوژن، توسط جانوران و قارچ‌ها ساخته‌می‌شود.
لیپیدها
لیپیدها نیز از سه عنصر کربن، اکسیژن و هیدروژن ساخته‌می‌شوند ولی، نسبت این عناصر در مقایسه با کربوهیدرات‌ها، متفاوت است.
تری‌گلیسیریدها
هر تری‌گلیسرید از ترکیب یک مولکول گلیسرول و سه اسید چرب، تشکیل‌شده‌است. روغن و چربی، نوع دیگری از تری‌گلیسیرید است.
مولکول گلیسرول در این ترکیبات، بیضی شکل است.
تری‌گلیسیریدها نقش مهمی در ذخیره انرژی دارند و انرژی آزاد‌شده از آنها، حدود دو برابر کربوهیدرات‌هاست.
فسفولیپیدها
بخش اصلی تشکیل‌دهنده غشای یاخته‌ای، فسفولیپید است. مولکول گلیسرول فسفولیپید، به دو اسید چرب و یک گروه فسفات متصل می‌شود و شکلی کروی دارد.
کلسترول
کلسترول؛ لیپیدی است که علاوه بر ساخت غشای یاخته‌های جانوری، در بعضی از هورمون‌ها نیز وجود دارد.
پروتئین‌ها
پروتئین‌ها علاوه بر سه عنصر کربن، هیدروژن و اکسیژن؛ نیتروژن (N) نیز دارند. این مولکول‌ها از به‌هم‌پیوستن واحدهایی به‌نام آمینواسید، درست می‌شوند. خود آمینواسیدها در اشکال متفاوتی وجود دارند.
آنزیم؛ نوعی مولکول پروتئینی است که باعث افزایش سرعت واکنش‌های شیمیایی می‌شود.
از جمله کارهای پروتئین، می‌توان این موارد را نام برد:
- انقباض ماهیچه
- انتقال مواد در خون
- کمک به عبور مواد از غشای یاخته
- عملکرد آنزیمی.
نوکلئیک‌اسیدها
نوکلئیک‌اسیدها علاوه بر سه عنصر کربن، هیدروژن و اکسیژن که در تمام مولکول‌های زیستی وجود دارد؛ در ساختار خود، نیتروژن و فسفر نیز دارند.
مولکول دنا (DNA)، یک نوع نوکلئیک‌اسید است که اطلاعات وراثتی را ذخیره می‌کند.
فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:
اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:
روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!
برای دسترسی به دیگر گفتارهای فصل 1 زیست 10، روی لینک های زیر کلیک کنید: