آموزش گفتار 3 فصل 3 زیست دهم به‌صورت تست‌بیس، همراه با تدریس ویدیویی «دکتر الهه بنام» را، در این پست از رپیتیچ ببینید.
موضوع دو گفتار قبلی فصل سوم زیست 10، درباره ساختار و وظایف دستگاه تنفسی در بدن انسان بود. مدل‌های تنفسی بقیه جانداران، موضوع گفتار 3 است.
برای دسترسی به کل مباحث فصل سوم، روی لینک زیر کلیک کنید.
خب، اول از همه بریم که ویدیوی آموزشی این بخش رو ببینیم.
آموزش ویدیویی گفتار 3 فصل 3 زیست دهم
در این قسمت، بخشی از «آموزش گفتار سوم فصل سوم زیست دهم» را به‌صورت ویدیویی می‌توانید ببینید. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.
فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:
اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:
روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!
تبادلات گازی ار طریق تنفس نایدیسی، اولین مبحث است. پس از آن، به بررسی «تنفس پوستی»، «تنفس آبششی» و «تنفس ششی» می‌پردازیم.
تنوع تبادلات گازی؛ گفتار سوم فصل سوم زیست دهم
تک‌یاخته‌ای‌ها و جانورانی مانند «هیدر»، ساختار ویژه‌ای برای تنفس ندارند. تبادلات گازی این جانوران، از طریق تمام یاخته‌ها انجام می‌شود. یاخته‌های سایر جانداران به تناسب تکامل بدن برای ارتباط با محیط، از ساختار تنفسی مخصوص به خود استفاده می‌کنند.
پارامسی که یک تک‌یاخته‌ای است، از طریق «انتشار» تنفس خود را انجام می‌دهد.
به‌طور کلی چهار روش اصلی تنفس در جانداران وجود دارد که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.
تنفس نایدیسی
نایدیس‌ها، لوله‌های منشعب و مرتبط به‌هم هستند که از طریق منافذ تنفسی، به‌خارج راه دارند. منافذ تنفسی در ابتدای نایدیس قرار دارند و خود نایدیس به انشعابات کوچک‌تری تقسیم می‌شود.
«حشرات» از جمله جانورانی هستند که تنفس نایدیسی دارند. در این جانوران نیازی به دستگاه گردش مواد برای انتقال گازهای تنفسی وجود ندارد.
انشعابات پایانی نایدیس که در کنار همه یاخته‌ها قرار دارند، بن‌بست هستند. این انشعابات مایعی دارند که تبادلات گازی را ممکن می‌کند.
تنفس پوستی
در تنفس پوستی، شبکه مویرگی زیرپوستی با مویرگ‌های فراوان وجود دارد. گازها با محیط اطراف از طریق پوست مبادله می‌شوند و به همین دلیل، پوست باید مرطوب نگه داشته شود.
«کرم خاکی» و «دوزیستان»، تنفس پوستی دارند.
تنفس آبششی
«ستاره دریایی» یکی از جانورانی است که ساده‌ترین آبشش‌ها را دارد. آبشش‌های ساده، برجستگی‌های کوچک و پراکنده پوستی هستند. سایر بی‌مهرگان، تنها در نواحی خاص آبشش دارند.
ماهیان و نوزادان دوزیستان هم دارای آبشش هستند. تبادل گاز از این طریق، بسیار کارآمد است. جهت حرکت خون در مویرگ‌ها، برعکس جهت عبور آب در طرفین تیغه‌های آبششی است.
تنفس ششی
ما در گفتار 2 فصل 3، راجع به تهویه ششی انسان یاد گرفتیم. در این قسمت، یک نکته تکمیلی در‌این‌باره آمده‌است. در انسان، سازوکار فشار منفی وجود دارد. هوا به‌وسیله مکش حاصل از فشار منفی قفسه سینه، به شش‌ها وارد می‌شود.
حلزون، یک بی‌مهره خشکی‌زی است که برای تنفس از شش استفاده می‌کند. مهره‌داران شش‌دار به‌گونه‌ای تکامل یافته‌اند که جریان پیوسته‌ای از هوای تازه، در مجاورت بخش مبادله‌ای برقرار است. به این تشکیلات، «سازوکار تهویه‌ای» می‌گویند و بی‌مهرگان فاقد آن هستند.
مهره‌داران برای تهویه دو نوع سازوکار متفاوت دارند:
- پمپ فشار مثبت
- پمپ فشار منفی
قورباغه، هوا را با فشار به سمت شش‌ها می‌راند و این کار را با کمک ماهیچه‌های دهان و حلق انجام می‌دهد. تنفس قورباغه به‌شکلی است که انگار هوا را قورت می‌دهد. به مجموع این سازوکار، پمپ فشار مثبت می‌گویند.
در انسان به‌دلیل فشار منفی قفسه سینه، سازوکار پمپ فشار منفی وجود دارد.
پرندگان، مهره‌دارانی هستند که به‌نسبت پستانداران، به‌دلیل داشتن «کیسه‌های هوادار»، کارایی تنفسی بیشتری دارند. این جانوران به علت پرواز، انرژی بیشتری مصرف می‌کنند و احتیاج به اکسیژن بیشتری دارند.
پرنده علاوه بر شش، کیسه‌های هوادار جلویی و عقبی نیز دارد. این کیسه‌ها هنگام پرواز کمک می‌کنند تا اکسیژن پرنده تامین شود.
فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:
اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:
روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!
برای دسترسی به دیگر گفتارهای فصل 3 زیست 10، روی لینک های زیر کلیک کنید: