آموزش گفتار 1 فصل 3 زیست یازدهم + تدریس ویدیویی

آموزش گفتار 1 فصل 3 زیست یازدهم به‌صورت تست‌بیس، همراه با تدریس ویدیویی «دکتر الهه بنام» را، در این پست از رپیتیچ ببینید.

موضوع فصل دوم زیست یازدهم، درباره گیرنده‌های حسی و انواع آنها بود. «استخوان‌ها و اسکلت»، موضوع اولین گفتار فصل سه است که با آن آشنا می‌شویم.

برای دسترسی به کل مباحث فصل سوم، روی لینک زیر کلیک کنید.

فیلم و جزوه فصل سوم زیست یازدهم

خب، اول از همه بریم که ویدیوی آموزشی این بخش رو ببینیم.

آموزش ویدیویی گفتار 1 فصل 3 زیست یازدهم

در این قسمت، بخشی از «آموزش گفتار اول فصل سوم زیست یازدهم» را به‌صورت ویدیویی می‌توانید ببینید. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.

 

 

در ابتدا به بررسی اعمال استخوان‌ها می‌پردازیم. پس از آن، انواع استخوان‌ها را معرفی می‌کنیم. «تشکیل و تخریب استخوان» و «مفصل»، دو مبحث آخر این درس هستند.

استخوان‌ها و اسکلت؛ گفتار اول فصل سوم زیست یازدهم

اسکلت انسان، دارای دو بخش محوری و جانبی است. باید توجه داشته‌باشید که استخوان‌ها، تنها قسمتی از این اسکلت را تشکیل می‌دهند. بخش محوری با تشکیل محور بدن، از ساختارهایی مانند قلب و مغز محافظت می‌کند. بخش‌هایی از آن هم در حرکات بدن، صحبت کردن و … نقش دارند. از اجزای اسکلت جانبی می‌توان به استخوان‌های دست و پا اشاره کرد. این استخوان‌ها نسبت به اسکلت محوری، نقش بیشتری در حرکت بدن دارند.

اعمال استخوان‌ها

مهم‌ترین وظیفه استخوان‌ها، حفاظت و پشتیبانی از اندام‌هاست. این اعضا کارهای دیگری نیز دارند؛ مثلا، استخوان‌های کوچک گوش به شنیدن‌دقیق کمک می‌کنند. استخوان‌ها با کمک ماهیچه‌ها، منجر به حرکت بدن می‌شوند.

استخوان‌ها، شش نوع وظیفه را بر عهده دارند که در جدول زیر خلاصه شده‌است.

وظیفه	توضیح
پشتیبانی	استخوان‌ها شکل بدن را تعیین و چارچوبی ایجاد می‌کنند تا اندام‌ها روی آنها مستقر شوند.
حرکت	اتصال ماهیچه‌های اسکلتی به استخوان‌ها و انقباض آنها باعث انتقال نیروی ماهیچه به استخوان و حرکت آن می‌شود.
حفاظت اندام‌های درونی	اسکلت استخوانی، بخش‌های حساسی، مانند نخاع، قلب، مغز و شش‌ها را حفاظت می‌کند.
تولید یاخته‌های خونی	بسیاری از استخوان‌ها مغز قرمز دارند که یاخته‌های خونی را تولید می‌کند.
ذخیره مواد معدنی	استخوان‌ها محل ذخیره مواد معدنی، مانند فسفات و کلسیم‌اند.
کمک به گوش‌کردن، تکلم و اعمال دیگر	استخوان‌های کوچک گوش در شنیدن‌ و استخوان‌های آرواره در تکلم و جویدن نقش دارند.

انواع استخوان

استخوان‌های بدن از گوش میانی تا لگن، اشکال و اندازه‌های گوناگونی دارند. این اعضا را بر حسب اندازه، می‌شود در چهار گروه جای داد:

1. استخوان‌های دراز: ران و بازو
2. استخوان کوتاه: مچ
3. استخوان‌های پهن: جمجمه
4. استخوان نامنظم: استخوان‌های ستون مهره

ساختار استخوان

هر استخوان، دارای دو نوع بافت استخوانی فشرده‌ و اسفنجی است. میزان و محل قرارگیری هر نوع بافت استخوانی، در استخوان‌های مختلف متفاوت است.

بافت استخوانی فشرده‌ در طول استخوان ران، به صورت واحدهایی به نام سامانه هاورس قرار گرفته‌است. این سامانه استوانه‌هایی هم مرکز از تیغه‌های استخوانی است و شامل یاخته‌های استخوانی، ماده زمینه‌ای و کلاژن می‌شود. ماده زمینه‌ای سامانه هاورس، از پروتئین‌ها و مواد معدنی تشکیل می‌شود. در هر سامانه، اعصاب و رگ‌های درون مجرای مرکزی، ارتباط بافت زنده با بیرون را ممکن می‌کند. سطح درونی تنه این استخوان، بافت اسفنجی دارد. سطح خارجی آن، توسط بافت پیوندی احاطه می‌شود و رگ‌ها و اعصاب، از طریق مجراهایی با بیرون در ارتباط هستند.

انتهای برآمده استخوان ران، از بافت اسفنجی پر شده‌است. این بافت، دارای صفحه‌های استخوانی و میله‌هایی است که بین آنها حفره قرار دارد. این حفره‌ها، توسط رگ‌ها و مغز استخوان پر می‌شوند.

مغز استخوان، دارای دو نوع زرد و قرمز است. مغز زرد بیشتر از چربی تشکیل می‌شود و مجرای مرکزی استخوان‌های دراز را پر می‌کند.

نوع قرمز را می‌توان در بافت استخوانی اسفنجی مشاهده کرد. در کم‌خونی‌های شدید، امکان تبدیل مغز زرد به قرمز، وجود دارد.

تشکیل و تخریب استخوان؛ گفتار 1 فصل 3 زیست یازدهم

استخوان‌ها در دوران جنینی، دارای بافت‌های نرمی هستند. با گذشت زمان و افزوده شدن نمک‌های کلسیم، سخت می‌شوند. یاخته‌های استخوانی تا اواخر سن رشد، ماده زمینه‌ای ترشح می‌کنند که توده استخوانی و تراکم آن را افزایش می‌دهد. با افزایش سن، یاخته‌های استخوانی کم کار و توده استخوانی به مرور کاهش می‌یابد. در تمام این مراحل، تغییرات استخوانی رخ می‌دهد. فعالیت بدنی مانند ورزش و یا افزایش وزن، می‌تواند استخوان‌ها را ضخیم، محکم و متراکم‌تر کند. استخوان‌هایی که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، ظریف‌تر می‌شوند. تراکم استخوان فضانوردان اگر در محیط بی‌وزنی باشند، کاهش می‌یابد.

در نتیجه حرکات معمول بدن، استخوان‌ها به طور پیوسته‌ دچار شکستگی‌های میکروسکوپی می‌شوند. در شکستگی‌های ناشی از برخورد یا ضربه، یاخته‌های نزدیک به محل، یاخته‌های استخوانی جدید می‌سازند. با این کار پس از چند هفته، آسیب بهبود پیدا می‌کند.

پوکی استخوان

کاهش تراکم توده استخوانی، استحکام استخوان‌ها را کم و باعث پوکی استخوان می‌شود. در این حالت استخوان‌ها تخریب، ضعیف و شکننده می‌شوند.

از عوامل بروز پوکی استخوان، می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• کمبود ویتامین D و کلسیم غذا
• نوشیدنی‌های الکلی
• دخانیات

الکل و دخانیات، جلوی رسوب کلسیم در استخوان را می‌گیرند.

مفصل

استخوان‌ها از طریق مفصل، به یکدیگر متصل می‌شوند. جالب است بدانید که در تمام مفصل‌ها، استخوان‌ها حرکت نمی‌کنند. جمجمه، شامل چندین استخوان می‌شود که دارای مفصل ثابت هستند. این استخوان‌ها در محل مفصل‌ها، لبه‌های دندانه‌داری دارند که در هم فرورفته و محکم شده‌اند.

در بیشتر مفصل‌ها، استخوان‌ها قابلیت حرکت دارند. سر استخوان‌ها در محل این مفصل‌ها، توسط بافت غضروفی پوشیده‌می‌شود. کپسولی از جنس بافت پیوندی رشته‌ای، استخوان‌ها را در محل مفصل‌های زانو، انگشتان و لگن احاطه می‌کند. این کپسول، پر از مایع مفصلی لغزنده است. استخوان‌ها به کمک مایع مفصلی و سطح صیقلی غضروف، سالیان زیادی در مجاور هم لیز می‌خرند؛ بدون این‌که اصطکاک چندانی داشته‌باشند.

جدای کپسول مفصلی، رباط‌ها و زردپی‌ها هم کمک می‌کنند تا استخوان‌ها در کنار یکدیگر بمانند. رباط، بافت پیوندی رشته‌ای محکمی است که استخوان‌ها را به هم وصل می‌کند. از انواع مفصل‌های متحرک می‌توان به گوی-کاسه‌ای، لولایی و لغزنده اشاره کرد.

بخش صیقلی غضروف‌ها در اثر کارکرد زیاد، ضربات، آسیب‌ها و بعضی بیماری‌ها تخریب می‌شود. بدن، می‌تواند این تخریب‌ها را به مرور ترمیم کند. در صورتی که سرعت تخریب از ترمیم بیشتر باشد، بیماری‌های مفصلی ایجاد می‌شوند.

 

برای دسترسی به دیگر گفتار فصل 3 زیست 11، روی لینک های زیر کلیک کنید:

• فیلم و جزوه گفتار دو فصل سه زیست یازده