رپیتیچ > بلاگ > آموزش گفتار 4 فصل 7 زیست یازدهم + تدریس ویدیویی

آموزش گفتار 4 فصل 7 زیست یازدهم + تدریس ویدیویی

آنچه در این پست میخوانید

آموزش گفتار 4 فصل 7 زیست یازدهم به‌صورت تست‌بیس، همراه با تدریس ویدیویی «دکتر الهه بنام» را، در این پست از رپیتیچ ببینید.

در سه گفتار قبلی درباره نحوه تولید مثل در انسان و رشد و نمو جنین آشنا شدیم. موضوع آخرین گفتار فصل هفت، درباره چگونگی تولید مثل در جانوران است.

برای دسترسی به کل مباحث فصل هفتم، روی لینک زیر کلیک کنید.

فیلم و جزوه فصل هفتم زیست یازدهم

خب، اول از همه بریم که ویدیوی آموزشی این بخش رو ببینیم.

آموزش ویدیویی گفتار 4 فصل 7 زیست یازدهم

در این قسمت، بخشی از «آموزش گفتار چهارم فصل هفتم زیست یازدهم» را به‌صورت ویدیویی می‌توانید ببینید. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.

فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:

اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:

روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!

در ابتدا مطالبی درباره بعضی از روش‌هایی که جانوران توسط آنها، نسل خود را زیاد می‌کنند، می‌خوانیم. پس از آن هم، با نحوه تغذیه و حفاظت از جنین در جانوران آشنا می‌شویم.

تولید مثل در جانوران؛ گفتار چهارم فصل هفتم زیست یازدهم

جانداران متفاوتی بر روی کره زمین، در حال زندگی هستند. از باکتری‌های پروکاریوتی تا جانوران درشت‌جثه مانند وال و زرافه، هر کدام به شکلی، نسل خود را ادامه‌می‌دهند. تمام جانداران برای بقا و امتداد نسل خود، دست به تولید مثل می‌زنند. در مطالب قبلی گفته‌شد که ممکن است بعضی از افراد یک گونه، این قابلیت را نداشته‌باشند.

روش‌های تولید مثل در جانوران

هر جانداری بنا به اندازه، نوع گونه و شرایط محیطی، روش منحصر به فردی را برای تولید مثل انتخاب کرده است. در تمام این روش‌ها، هدف کمک به بقا و ماندگاری ژن‌های برتر آن گونه است. در ادامه به سه مورد از مهم‌ترین روش‌ها می‌پردازیم.

انواع لقاح

جانوران مختلف با توجه به محل زندگی خود، لقاح خارجی یا داخلی دارند. در ادامه هر کدام از این دو شیوه را بررسی می‌کنیم.

لقاح خارجی

آبزیانی مانند ماهی‌ها، دوزیستان و بی‌مهرگان آبزی دارای لقاح خارجی هستند. در این روش، والدین گامت‌های خود را در آب می‌ریزند و لقاح در آب صورت می‌گیرد. برای افزایش احتمال برخورد گامت‌ها، والدین تعداد زیادی گامت را هم‌زمان وارد آب می‌کنند.

عوامل متعددی برای هم‌زمان‌شدن ورود یاخته‌های جنسی به آب، نقش دارند. بعضی از آنها، از این قرارند:

دمای محیط
طول روز
آزاد‌کردن مواد شیمیایی توسط نر یا ماده
بروز بعضی رفتارها مانند رقص عروسی در ماهی‌ها

لقاح داخلی

لقاح داخلی در جانوران خشکی‌زی و بعضی از آبزیان مشاهده می‌شود. در این جانوران، زامه وارد دستگاه تولید مثلی فرد ماده می‌شود و لقاح در بدن آن انجام می‌گیرد. انجام این نوع لقاح، نیازمند دستگاه‌های تولید مثلی با اندام‌های تخصص‌یافته‌است.

در این شیوه، بعضی استثناها هم وجود دارد. در اسبک ماهی، جانور ماده تخمک را به درون حفره‌ای در بدن جنس نر منتقل می‌کند. لقاح در بدن نر انجام می‌شود و جنس نر، جنین‌ها را در بدن خود نگه می‌دارد. نوزادان، پس از طی مراحل رشد و نموی، متولد می‌شوند.

بکرزایی

در زنبور عسل و بعضی از مارها، شیوه‌ای از تولید مثل وجود دارد که به آن بکرزایی می‌گویند. فرد ماده در این روش، گاهی اوقات به تنهایی تولید مثل می‌کند. بکرزایی به دو حالت قابل انجام است.

در حالت اول، تخمک بدون لقاح، شروع به تقسیم می‌کند و موجودی تک‌لاد را به وجود می‌آورد.

در حالت دوم، از روی فام‌تن‌های تخمک، یک نسخه ساخته‌می‌شود. پس از آن، فام‌تن‌های تخمک دو برابر می‌شوند و بعد، تقسیم شروع می‌شود. نتیجه این امر، ایجاد یک موجود دو‌لاد است.

نرماده (هرمافرودیت)

در جانوران هرمافرودیت، یک فرد هر دو نوع دستگاه تولید مثلی نر و ماده را دارد. جانوران نرماده، به دو شیوه تولید مثل را انجام می‌دهند.

کرم‌های پهن مثل کرم کبد، هر فرد قابلیت بارور‌کردن تخمک‌های خود را دارد.

کرم‌های حلقوی مانند کرم خاکی، با این‌که هر کدام دارای هر دو دستگاه تولید مثلی نر و ماده هستند، به یک کرم دیگر نیاز دارند. این جانداران، تولید مثل را به شیوه لقاح دو طرفی انجام می‌دهند. وقتی دو کرم خاکی در کنار همدیگر قرار می‌گیرند، زامه‌های هر کدام، تخمک‌های دیگری را بارور می‌سازد.

تغذیه و حفاظت جنین

مواد غذایی مورد نیاز جنین تا چند روز پس از لقاح و تشکیل تخم، از اندوخته غذایی تخمک تامین می‌شود. این اندوخته، مخلوطی از مواد مغذی متفاوت است.

اندازه تخمک در جانوران مختلف، بستگی به میزان اندوخته دارد. در جانوران تخم‌گذار اندوخته غذایی تخمک زیاد است؛ زیرا در دوران جنینی ارتباط غذایی بین مادر و جنین وجود ندارد.

در پستانداران، بین مادر و جنین ارتباط خونی برقرار است. دوزیستان هم، دارای دوره جنینی کوتاه‌مدتی هستند. از این رو در این جانوران، میزان اندوخته غذایی تخمک کم است.

در جانوران دارای لقاح خارجی، تخمک دیواره‌ای چسبناک و ژله‌ای دارد که پس از لقاح، تخم‌ها را به هم می‌چسباند. این لایه ژله‌ای، دو نقش زیر را ایفا می‌کند:

ابتدا از جنین، در برابر عوامل نامساعد محیطی محافظت می‌کند.
پس از آن، به عنوان غذای اولیه مورد استفاده جنین قرار می‌گیرد.

جانوران دارای لقاح داخلی، به شیوه‌های مختلفی از جنین خود محافظت می‌کنند.

در جانوران تخم‌گذار، پوسته ضخیمی که در اطراف تخم وجود دارد، وظیفه حفاظت از جنین را بر عهده دارد. بعضی از خزندگان مانند لاک‌پشت‌ها برای محافظت بیشتر، تخم‌ها را با ماسه و خاک می‌پوشانند. پرندگان، با خوابیدن روی تخم‌ها، مراقب جنین خود هستند. «پلاتی‌پوس»، پستاندار تخم‌گذاری است که تخم را در بدن خود نگه می‌دارد. این جانور چند روز مانده به تولد نوزاد، تخم‌گذاری می‌کند و روی آنها می‌خوابد تا مراحل نهایی رشد و نمو طی شود.

در پستانداران جفت‌دار، جنین درون رحم مادر، رشد و نمو خود را آغاز می‌کند. جنین از طریق اندامی به نام جفت، با خون مادر مرتبط می‌شود و از آن تغذیه می‌کند. نوزاد پس از تولد، از غدد شیری مادر تغذیه می‌کند تا زمانی که بتواند به طور مستقل، به زندگی ادامه دهد.