آموزش گفتار 1 فصل 7 زیست دهم + تدریس ویدیویی

آموزش گفتار 1 فصل 7 زیست دهم به‌صورت تست‌بیس، همراه با تدریس ویدیویی «دکتر الهه بنام» را، در این پست از رپیتیچ ببینید.

در فصل ششم با یاخته، سامانه‌های بافتی و ساختار گیاهان آشنا شدیم. گفتار اول از فصل آخر زیست 10، به تغذیه گیاهی می‌پردازد.

برای دسترسی به کل مباحث فصل هفتم، روی لینک زیر کلیک کنید.

فیلم و جزوه فصل هفتم زیست دهم

خب، اول از همه بریم که ویدیوی آموزشی این بخش رو ببینیم.

آموزش ویدیویی گفتار 1 فصل 7 زیست دهم

در این قسمت، بخشی از «آموزش گفتار اول فصل هفتم زیست دهم» را به‌صورت ویدیویی می‌توانید ببینید. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.

 

 

در این درس یاد می‌گیریم که خاک و مواد مغذی مورد نیاز گیاه، چه مواردی هستند. مباحث دیگر این گفتار، شامل «جذب مواد معدنی خاک» و «بهبود خاک و آشنایی با انواع کود» می‌شود.

تغذیه گیاهی؛ گفتار اول فصل هفتم زیست دهم

گیاهان مواد مورد نیاز خود را از طریق هوا، آب و خاک می‌توانند جذب کنند. کربن دی‌اکسید یکی از مهم‌ترین موادی است که از راه هوا جذب می‌شود. کربن، اساس ماده آلی و یکی از عناصر مورد نیاز گیاهان است. همراه با سایر گازها، کربن دی‌اکسید، از طریق روزنه‌ها وارد فضاهای بین یاخته‌ای گیاه می‌شود.

کربن دی‌اکسید وقتی در آب حل می‌شود، به‌صورت بیکربنات در می‌آید. این ترکیب می‌تواند توسط گیاه از راه آب جذب شود. جذب مواد مغذی دیگر، بیشتر از طریق خاک اتفاق می‌افتد.

خاک و مواد مغذی مورد نیاز گیاهان

خاک شامل مواد آلی، غیرآلی و ریزجانداران (میکروارگانیسم‌ها) می‌شود. خاک‌های مناطق مختلف، درصد متفاوتی از این ترکیبات را دارند. از این رو، توانایی آنها در نگهداری آب، مقدار هوای خاک، PH و مواد معدنی فرق می‌کند.

گیاخاک

به لایه سطحی خاک، گیاخاک (هوموس) می‌گویند. این لایه، به‌طور عمده از بقایای جانداران، مخصوصا اجزای در حال تجزیه آنها تشکیل می‌شود. گیاخاک در دل‌ خود، بارهای منفی دارد. این بارها، یون‌های مثبت را در سطح خود نگه می‌دارند و مانع از شست‌و‌شوی آنها می‌شوند. هوموس، خاک را به حالت اسفنجی در می‌آورد که کار ریشه را برای نفوذ، آسان می‌سازد.

هوازدگی فیزیکی و شیمیایی

تخریب فیزیکی و شیمیایی سنگ‌ها در فرایند هوازدگی، ذرات غیرآلی خاک را به‌وجود می‌آورد. این ذرات از اندازه بسیار کوچک رس تا درشت شن و ماسه را در بر می‌گیرد.

تغییرات متناوب دما (گرمای بالا و سرمای زیر صفر)، باعث می‌شود که سنگ‌ها خرد شوند. این مورد، یکی از نمونه‌های هوازدگی فیزیکی است.

اسیدهایی که توسط جانداران و ریشه گیاهان تولید می‌شوند، می‌توانند هوازدگی شیمیایی را به‌وجود آورند.

جذب مواد معدنی خاک؛ گفتار 1 فصل 7 زیست دهم

برای تشکیل ساختار پروتئین‌ها و مولکول‌های وراثتی گیاهان، «نیتروژن» و «فسفر» دو عنصر حیاتی هستند. ترکیبات این دو عنصر، بیشتر از راه خاک جذب می‌شود.

جذب نیتروژن

جو زمین، 78 درصد نیتروژن (N₂) دارد، ولی گیاهان نمی‌توانند آن را به شکل مولکولی جذب کنند. بیشتر نیتروژن مورد استفاده گیاهان به صورت یون آمونیوم یا نیترات است که در خاک و توسط ریزجانداران تشکیل می‌شوند.

به تبدیل نیتروژن جو به نیتروژن قابل استفاده گیاهان، تثبیت نیتروژن می‌گویند. بخشی از این ترکیب، توسط باکتری‌های تثبیت‌کننده نیتروژن به‌دست می‌آید. این باکتری‌ها یا به صورت آزاد در خاک و یا همزیست با گیاهان، زندگی می‌کنند. نیتروژن تثبیتی آنها به مقدار قابل توجهی دفع و یا پس از مرگ‌شان، در دسترس گیاه قرار می‌گیرد.

علم ژنتیک در تلاش است تا ژن‌های موثر باکتری‌ها در تثبیت نیتروژن را به گیاهان منتقل دهد. دانشمندان می‌خواهند گیاهان بدون نیاز به باکتری‌ها، نیتروژن خود را تامین کنند.

باکتری‌های آمونیاک‌ساز و نیترات‌ساز هم در فرایند جذب نیتروژن، به گیاه کمک می‌کنند.

جذب فسفر

فسفر (P) یک عنصر معدنی است که کمبود آن، رشد گیاهان را محدود می‌کند. گیاهان این عنصر را به‌صورت یون فسفات از خاک جذب می‌کنند. از آنجا که فسفات به بعضی ترکیبات معدنی خاک به‌صورت محکمی می‌چسبد، اغلب برای گیاهان غیرقابل دسترس است. برخی گیاهان برای جبران، شبکه گسترده‌تری از ریشه‌ها و یا ریشه‌های دارای تار کشنده بیشتری را تولید می‌کنند تا جذب افزایش یابد.

بهبود خاک

خاک مناطق مختلف ممکن است دچار کمبود و یا فزونی برخی مواد باشد که در صورت اصلاح، قابل کشت می‌شوند. در صورتی که به خاک‌های دچار کمبود، کود بدهیم، حاصلخیزی آنها افزایش می‌یابد. زیست‌شناسان برای تشخیص نیازهای تغذیه‌ای گیاهان، آنها را در محلول‌های مغذی رشد می‌دهند. این محلول‌ها، حاوی آب و عناصر مغذی محلول به مقدار معین هستند. با این شیوه می‌توان اثرات عناصر بر رشد و نمو گیاهان را بررسی کرد.

از آنجا که نیتروژن، فسفر و پتاسیم در دسترس اغلب خاک‌ها محدود است، بیشتر کودها حاوی این عناصر هستند.

کودهای مهم در سه نوع آلی، شیمیایی و زیستی (بیولوژیک) یافت می‌شوند.

کودهای آلی

بقایای در حال تجزیه جانداران، بیشترین ترکیب کودهای آلی را تشکیل می‌دهد که مواد معدنی را آهسته آزاد می‌کند. این کود چون به نیاز‌های جانداران شباهت بیشتری دارد، استفاده بیش از حد آنها، آسیب کمتری به گیاهان وارد می‌کند. از معایب کودهای آلی می‌توان به احتمال آلودگی به عوامل بیماری‌زا اشاره کرد.

کودهای شیمیایی

مواد معدنی کودهای شیمیایی به‌راحتی در اختیار گیاه قرار می‌گیرد؛ پس به‌سرعت، کمبود مواد مغذی خاک را جبران می‌کند. مصرف بی‌رویه این کودها، آسیب زیادی به خاک و بافت آن می‌زند و محیط زیست را تخریب می‌کند.

هنگام بارندگی، مواد شیمیایی این کودها وارد آب می‌شوند و در صورت ترکیب، رشد سریع باکتری‌ها، جلبک‌ها و گیاهان آبزی را در پی دارد. با افزایش این عوامل، نور و اکسیژن کافی به آب نمی‌رسد و منجر به مرگ‌و‌میر جانوران آبزی می‌شود.

کودهای زیستی

باکتری‌های موجود در کودهای زیستی، برای خاک مفید و با فعالیت و تکثیر خود، مواد معدنی آن را افزایش می‌دهند. این کودها خیلی کم هزینه هستند و استفاده از آنها، ساده‌تر است. کودهای بیولوژیک را اغلب همراه کودهای شیمیایی به خاک می‌دهند و معایب دو نوع کود دیگر را ندارند.

تقابل گیاهان با کاهش و افزایش مواد

کاهش عناصر مغذی خاک به ضرر گیاهان است. افزایش بیش از حد بعضی مواد نیز، باعث ایجاد مسمومیت و مانع از رشد گیاهان می‌شود. بعضی گیاهان غلظت‌های زیادی از مواد را به‌صورت ایمن، درون خود نگه می‌دارند. «سرخس» می‌تواند آرسنیک را که ماده‌ای سمی برای گیاه است، در خود جمع کند.

بعضی از گیاهان، قابلیت ذخیره آلومینیوم را در بافت‌های خود دارند. گیاه گل ادریسی در خاک‌های خنثی و قلیایی، صورتی و در خاک‌های اسیدی، آبی‌رنگ است. این تغییر رنگ به‌دلیل تجمع آلومینیوم در گیاه است.

بعضی گیاهان با جذب و ذخیره نمک‌ها، شوری خاک را کاهش می‌دهند. کاشت و برداشت این گیاهان در چند سال متمادی، شوری خاک را کاهش و کیفیت آن را بهبود می‌دهد.

 

برای دسترسی به دیگر گفتارهای فصل 7 زیست 10، روی لینک های زیر کلیک کنید:

• فیلم و جزوه گفتار دو فصل هفت زیست ده
• فیلم و جزوه گفتار سه فصل هفت زیست ده