آموزش گفتار 3 فصل 2 زیست دهم به‌صورت تست‌بیس، همراه با تدریس ویدیویی «دکتر الهه بنام» را، در این پست از رپیتیچ ببینید.
در دو گفتار قبلی از فصل دوم زیست دهم، با نحوه گوارش و جذب مواد در بدن انسان آشنا شدیم. حالا نوبت آن است که کمی هم از نحوه گوارش در جانداران دیگر بدانیم.
برای دسترسی به کل مباحث فصل دوم، روی لینک زیر کلیک کنید.
خب، اول از همه بریم که ویدیوی آموزشی این بخش رو ببینیم.
آموزش ویدیویی گفتار 3 فصل 2 زیست دهم
در این قسمت، بخشی از «آموزش گفتار سوم فصل دوم زیست دهم» را به‌صورت ویدیویی می‌توانید ببینید. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.
فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:
اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:
روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!
در ادامه، واکوئل گوارشی در پارامسی را مورد مطالعه قرار می‌دهیم. پس از آن، به بررسی «حفره گوارشی» و «لوله گوارش» در دیگر جاندارن می‌پردازیم.
تنوع گوارش در جاندارن؛ گفتار سوم فصل دوم زیست دهم
جانداران مختلف، به شیوه‌های متفاوتی مواد مغذی مورد نیاز خود را جذب می‌کنند. برخی از جانداران، مواد مغذی را به‌صورت مستقیم از محیط (آب دریا، دستگاه گوارش یا مایعات بدن جانور میزبان) دریافت می‌کنند.
کرم کدو به‌دلیل عدم داشتن دهان و دستگاه گوارش، مواد مغذی را از سطح بدن جذب می‌کند.
واکوئل گوارشی
پارامسی برای گوارش و جذب مواد غذایی، نیاز به تشکیل سه نوع واکوئل غذایی، گوارشی و دفعی به‌ترتیب دارد.
این جاندار آغاری با حرکت‌دادن مژک‌های خود، غذا را از محیط به حفره دهانی منتقل می‌کند. واکوئل غذایی که کیسه‌ای غشایی است، در انتهای حفره دهانی تشکیل می‌شود و درون سیتوپلاسم حرکت می‌کند.
کافنده‌تن (لیزوزوم) به این واکوئل می‌پیوندد و با آزاد کردن آنزیم‌های خود، موجب تشکیل واکوئل گوارشی می‌شود.
مواد گوارش‌یافته، اجازه خروج از واکوئل را به‌دست می‌آورند. مواد گوارش نیافته در واکوئل باقی می‌مانند و واکوئل دفعی را به‌وجود می‌آورند. محتویات این واکوئل، از طریق منفذ دفعی پارامسی خارج می‌شوند.
حفره گوارشی
گوارش در جانوری مانند «هیدر»، در کیسه‌ای به‌نام حفره گوارشی انجام می‌شود. هم ورود و هم خروج مواد، از طریق سوراخ موجود در حفره اتفاق می‌افتد. بعضی از یاخته‌های حفره با ترشح آنزیم‌های به‌خصوص، باعث آغاز فرابند گوارش برون‌یاخته‌ای می‌شوند.
یاخته‌ها در مرحله بعدی، ذره‌های غذایی را درون‌بری می‌کنند. در نهایت، گوارش به‌صورت درون‌یاخته‌ای در حفره گوارشی ادامه می‌یابد.
لوله گوارش
لوله گوارش؛ در اثر تشکیل مخرج، شکل می‌گیرد و امکان جریان یک‌طرفه غذا را فراهم می‌کند. اگر ورود غذا و دفع مواد از یک منفذ صورت بگیرد، با حفره گوارشی روبرو هستیم.
لوله گوارشی ملخ
ملخ با استفاده از آرواره‌ها، گیاهان را خرد و به دهان منتقل می‌کند. غذای خرد‌شده از طریق مری به چینه‌دان وارد می‌شود.
چینه‌دان؛ بخش حجیم انتهای مری است که غذا را ذخیره و نرم می‌کند. پس از آن، غذا وارد بخش کوچکی به نام پیش‌معده می‌شود.
دیواره پیش‌معده، دندانه‌هایی دارد که مواد غذایی را بیشتر خرد می‌کنند. معده و کیسه‌های آن، آنزیم‌های گوارشی ترشح می‌کنند که به‌درون پیش‌معده می‌ریزند. در نهایت جذب در معده انجام می‌شود.
مواد گوارش نیافته معده، به روده منتقل می‌شوند. این مواد پس از عبور از روده، به راست روده می‌رسند. سرانجام، عمل دفع توسط مخرج صورت می‌گیرد.
لوله گوارشی پرندگان دانه‌خوار
پرندگان دانه‌خوار نیز مانند ملخ، پس از مری، چینه‌دان دارند. در این جانداران، پیش‌معده حذف شده‌است و پس از چینه‌دان، معده قرار دارد.
سنگدان؛ به بخش عقبی معده در پرندگان دانه‌خوار می‌گویند که ساختاری ماهیچه‌ای دارد. سنگریزه‌هایی که پرنده می‌بلعد، فرایند آسیاب کردن غذا را تسهیل می‌کند.
لوله گوارشی پستانداران نشخوارکننده
پستانداران نشخوارکننده مانند گاو و گوسفند، معده چهار قسمتی دارند. در این جانوران، بخش اعظم معده را، یک کیسه بزرگ به نام «سیرابی» احاطه کرده است. سه بخش دیگر معده به‌ترتیب «نگاری»، «هزارلا» و «شیردان» نام دارند.
گاو و گوسفند غذا را به‌سرعت و بدون جویدن کامل می‌بلعد تا در فرصت مناسب (مکان امن)، آن را نشخوار کند.
غذای نیمه جویده در ابتدا وارد سیرابی می‌شود و به‌کمک میکروب‌ها تا حدودی گوارش می‌یابد. اغلب جانوران توانایی ترشح آنزیم برای گوارش سلولز را ندارند؛ به‌همین‌خاطر، از میکروب‌ها برای گوارش آن بهره می‌برند.
توده‌های غذایی پس از سیرابی، وارد نگاری و از آنجا به دهان برمی‌گردند. در این حالت، غذا به‌صورت کامل جویده و دوباره به سیرابی بازگردانده می‌شود. این ترکیب به دلیل ساختار مایعی که دارد، از سیرابی به نگاری وارد می‌شود. مواد از آنجا به هزارلا می‌روند و تا حدودی آب خود را از دست می‌دهند. سرانجام غذا وارد معده واقعی (شیردان) می‌شود و با آنزیم‌های گوارشی ترکیب می‌شود.
برای دسترسی به دیگر گفتارهای فصل 2 زیست 10، روی لینک های زیر کلیک کنید: