رپیتیچ > بلاگ > آموزش گفتار 2 فصل 6 زیست دهم + تدریس ویدیویی

آموزش گفتار 2 فصل 6 زیست دهم + تدریس ویدیویی

آنچه در این پست میخوانید

آموزش گفتار 2 فصل 6 زیست دهم به‌صورت تست‌بیس، همراه با تدریس ویدیویی «دکتر الهه بنام» را، در این پست از رپیتیچ ببینید.

در گفتار اول فصل ششم با اجزای تشکیل دهنده یاخته گیاهی و وظیفه آنها آشنا شدیم. موضوع این گفتار، سامانه‌های بافتی گیاهان است.

برای دسترسی به کل مباحث فصل ششم، روی لینک زیر کلیک کنید.

فیلم و جزوه فصل ششم زیست دهم

خب، اول از همه بریم که ویدیوی آموزشی این بخش رو ببینیم.

آموزش ویدیویی گفتار 2 فصل 6 زیست دهم

در این قسمت، بخشی از «آموزش گفتار دوم فصل ششم زیست دهم» را به‌صورت ویدیویی می‌توانید ببینید. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.

فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:

اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:

روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!

در این درس یاد می‌گیریم که سامانه بافتی چیست. سپس به بررسی انواع آن که شامل «سامانه بافت پوششی»، «سامانه بافت زمینه‌ای» و «سامانه بافت آوندی» می‌شود، می‌پردازیم.

سامانه بافتی چیست و انواع آن؛ گفتار دوم فصل ششم زیست دهم

هر سامانه از بافت‌ها و یاخته‌های گوناگونی تشکیل می‌شود. اگر پیکر گیاهان نهان‌دانه (گل‌دار) را برش بزنیم، سه سامانه با نام‌های پوششی، زمینه‌ای و آوندی را می‌توانیم مشاهده کنیم. به هر کدام از این بخش‌ها، سامانه بافتی می‌گوییم. هر سامانه عملکرد خاصی دارد. به طور مثال بافت پوششی، اندام‌ها را در برابر خطرهای محیط بیرون حفظ می‌کند.

سامانه بافت پوششی

سامانه پوششی سراسر اندام گیاه را می‌پوشاند و آن را در برابر عوامل بیماری‌زا و تخریب‌گر، حفظ می‌کند. عملکرد این سامانه، مشابه نقش پوست در جانوران است.

روپوست و وظایف آن

سامانه بافت پوششی در برگ‌ها، ساقه‌ها و ریشه‌های جوان، روپوست نام دارد. روپوست معمولا دارای یک لایه لاخته است.

یکی از کارهای روپوست، کاهش تبخیر آب از اندام‌های هوایی گیاه است.

پوستک

پوستک؛ لایه‌ای است که روی سطح بیرونی یاخته‌های روپوست قرار دارد. این لایه از ترکیبات لیپیدی درست می‌شود که توسط یاخته‌های روپوستی به‌وجود می‌آیند. در بعضی از گیاهان، پوستک ضخیم است. چون ساختار پوستک لیپیدی است، به کاهش تبخیر آب از سطح برگ کمک می‌کند.

از دیگر نقش‌های پوستک می‌توان به این موارد اشاره کرد:

جلوگیری از ورود نیش حشرات و عوامل بیماری‌زا به گیاه
حفظ گیاه در برابر سرما

تمایز یاخته‌های روپوستی

یاخته‌های روپوستی در اندام‌های مختلف گیاه، می‌توانند به یاخته‌های دیگری تمایز پیدا کنند.

در اندام‌های هوایی گیاه، به یاخته‌های نگهبان روزنه، کرک و یاخته‌های ترشحی تبدیل می‌شوند. یاخته‌های نگهبان روزنه بر خلاف دیگر یاخته‌های روپوست، سبزینه دارند.

در ریشه‌های جوان، تمایز یاخته‌های روپوست، تار کشنده را می‌سازد. روپوست ریشه، پوستک ندارد.

پیراپوست

سامانه بافت پوششی در اندام‌های مسن گیاه، پیراپوست (پریدرم) نام دارد.

سامانه بافت زمینه‌ای؛ گفتار 2 فصل 6 زیست دهم

این سامانه فضای بین روپوست و بافت آوندی را پر می‌کند و به سه مدل تقسیم‌بندی می‌شود.

بافت پارانشیم

رایج‌ترین بافت زمینه‌ای، بافت پارانشیمی است که یاخته‌های آن به دلیل دیواره نخستین نازک و چوبی نشده، برابر آب نفوذپذیرند. این یاخته‌ها هنگام زخمی شدن گیاه، تقسیم و آن را بازسازی می‌کنند. سامانه بافت پارانشیمی از ذخیره مواد تا فتوسنتز را بر عهده دارد.

پارانشیم سبزینه‌دار را در اندام‌های سبز گیاه مانند برگ، به‌فراوانی می‌توانیم ببینیم.

بافت کلانشیم

بافت کلانشیم یاخته‌هایی به همین نام دارد که دیواره پسین ندارند، ولی دیواره نخستین آنها ضخیم است. دیواره نخستین ضخیم، ضمن ایجاد استحکام، موجب انعطاف‌پذیری اندام می‌شود. این بافت مانع رشد اندام گیاهی نمی‌شود و معمولا زیر روپوست قرار دارد.

بافت اسکلرانشیم

بافت اسکلرانشیم دارای یاخته‌هایی با همین نام است که دیواره پسین ضخیم و چوبی دارند. تکه‌های سخت موجود در میوه گلابی، مجموعه‌ای از یاخته‌های بافت اسکلرانشیمی هستند.

دو نوع یاخته اسکلرانشیمی

دو نوع یاخته اسکلرانشیمی داریم که «اسکلرئید» و «فیبر» نام دارند.

اسکلرئیدها، یاخته‌های کوتاه و فیبرها، یاخته‌های دراز اسکلرانشیمی‌اند. در تولید طناب و پارچه می‌شود از فیبرها استفاده کرد.

سامانه بافت آوندی

ترابری مواد در گیاه بر عهده سامانه بافت آوندی است که شامل دو نوع آوند چوبی و آبکشی می‌شود.

اصلی‌ترین یاخته‌های هر دو نوع بافت، یاخته‌هایی هستند که آوندها را می‌سازند و شیره خام و پرورده را در سراسر گیاه جابجا می‌کنند. در این یاخت‌ها علاوه بر آوندها، یاخته‌های پارانشیمی و فیبر نیز وجود دارند.

آوندهای چوبی

آوندهای چوبی یک سری یاخته مرده‌اند که دیواره چوبی آنها به جای مانده است. لیگنین در دیواره یاخته‌های آوند چوبی، به شکل‌های متفاوتی قرار می‌گیرد.

بعضی از آوندهای چوبی از یاخته‌های دوکی شکل دراز به نام تراکئید درست می‌شوند. در بعضی دیگر، یاخته‌های کوتاه با نام عنصر آوندی کنار هم قرار می‌گیرند و آوند چوبی را تشکیل می‌دهند. در عناصر آوندی دیواره عرضی از بین می‌رود و لوله پیوسته‌ای را تشکیل می‌دهد.

آوند آبکش

آوند آبکش حاوی یاخته‌هایی است که دیواره نخستین سلولزی دارند و دیواره عرضی آنها، شامل صفحه آبکشی است. این یاخته‌ها با این‌که هسته ندارند، زنده‌اند؛ زیرا در آنها سیتوپلاسم وجود دارد.

در کنار آوندهای آبکش نهان‌دانگان، یاخته‌های همراه قرار دارند که به آوندها، در ترابری شیره پرورده کمک می‌کنند.

در هر دو نوع آوند، دسته‌های فیبر، آوندها را در بر می‌گیرند.