آموزش گفتار 3 فصل 6 زیست دهم به‌صورت تست‌بیس، همراه با تدریس ویدیویی «دکتر الهه بنام» را، در این پست از رپیتیچ ببینید.
یاخته‌های گیاهی کنار هم قرار می‌گیرند و سه نوع سامانه بافتی را به‌وجود می‌آورند. در این گفتار یاد می‌گیریم که چگونه یک گیاه کامل شکل می‌گیرد.
برای دسترسی به کل مباحث فصل ششم، روی لینک زیر کلیک کنید.
خب، اول از همه بریم که ویدیوی آموزشی این بخش رو ببینیم.
آموزش ویدیویی گفتار 3 فصل 6 زیست دهم
در این قسمت، بخشی از «آموزش گفتار سوم فصل ششم زیست دهم» را به‌صورت ویدیویی می‌توانید ببینید. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.
فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:
اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:
روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!
مریستم نخستین ریشه و ساقه، اولین موضوعی است که در این درس با آن آشنا می‌شویم. سپس به بررسی «کامبیوم‌ها»و «سازش گیاهان با محیط» می‌پردازیم.
ساختار گیاهان از دانه تا درخت؛ گفتار سوم فصل ششم زیست دهم
یک دانه یا نهال کوچک، چه مراحلی را طی می‌کند تا تبدیل به گیاهی چندین برابر بزرگ‌تر و یا درختی با چندین متر طول بشود؟ آیا با اطلاعاتی که در دو گفتار قبلی فصل 6 با آنها آشنا شدید، می‌توانید پاسخ این سوال را بدهید؟
چه چیزی باعث می‌شود که شاخه و برگ جدید در گیاهان تولید شود؟
مریستم‌های نخستین
می‌دانیم که پیکر گیاه آوندی از سه سامانه بافت پوششی، زمینه‌ای و آوندی تشکیل می‌شود؛ ولی منشا این سامانه‌ها کجاست؟
در نوک ساقه و ریشه، یاخته‌های مریستمی دائما تقسیم می‌شوند تا یاخته‌های مورد نیاز برای ساخت سامانه‌های بافتی را تولید کنند. این یاخته‌ها به‌صورت متراکم هستند و هسته آنها در مرکز قرار دارد. این هسته درشت است و بیشتر حجم یاخته را به خود اختصاص می‌دهد.
در نتیجه فعالیت مریستم نخستین، افزایش طول و تا حدودی عرض ساقه، شاخه و ریشه رخ می‌دهد. تشکیل برگ و انشعاب‌های جدید ساقه و ریشه، از دیگر نتایج کار آن است. از آنجا که ساختار نخستین گیاه در اثر فعالیت این مریستم شکل می‌گیرد، به آن، مریستم نخستین می‌گویند.
مریستم نخستین ریشه
این مریستم نزدیک به انتهای ریشه است و بخش انگشتانه مانندی به‌نام کلاهک، آن را می‌پوشاند. کلاهک ترکیبی پلی‌ساکاریدی ترشح می‌کند که در اثر آن، مریستم نخستین ریشه لزج می‌شود. این امر کمک می‌کند تا ریشه راحت به درون خاک نفوذ کند.
یاخته‌های سطح بیرونی کلاهک به‌طور مداوم می‌ریزند و با یاخته‌های جدید، جانشین می‌شوند تا مریستم را در برابر آسیب‌های محیطی حفظ کنند.
مریستم نخستین ساقه
این مریستم عمدتا در جوانه‌ها قرار دارد. جوانه‌ها مجموعه‌ای از یاخته‌های مریستمی و برگ‌های بسیار جوان‌اند. رشد جوانه‌ها علاوه بر افزایش طول ساقه، شاخه‌ها و برگ‌های جدیدی را نیز ایجاد می‌کند.
جوانه‌ها بر اساس محلی که قرار دارند، به دو گروه جوانه راسی (انتهایی) و جوانه جانبی تقسیم‌بندی می‌شوند. مریستم نخستین علاوه بر جوانه‌ها، در فاصلله بین دو گره در ساقه یا شاخه هم وجود دارند.
گره، محلی است که برگ به ساقه یا شاخه، متصل است.
مریستم‌های پسین و انواع آن؛ گفتار 3 فصل 6 زیست دهم
فعالیت مریستم نخستین در نهان‌دانگان دو لپه‌ای، نمی‌تواند ساقه‌ها و ریشه‌هایی با قطر زیاد را به‌وجود آورد. برای این منظور، مزیستم‌های دیگری هستند که با تولید مداوم یاخته‌ها، بافت‌های لازم برای افزایش قطر را تامین می‌کنند. به مریستم‌هایی که در افزایش ضخامت نقش دارند، مریستم پسین می‌گویند. در گیاهان دو لپه‌ای، دو نوع از این مریستم وجود دارد.
کامبیوم چوب آبکش (آوندساز)
کامبیوم چوب آبکش، منشا بافت‌های آوندی چوب و آبکش است. این مریستم بین آوندهای آبکش و چوب نخستین تشکیل می‌شود. این مریستم پسین، آوندهای چوب پسین را به سمت داخل و آوندهای آبکش پسین را به سمت بیرون تولید می‌کند. مقدار بافت آوند چوبی‌ای که این مریستم می‌سازد، خیلی بیشتر از بافت آوند آبکشی است.
پوست درخت، مجموعه‌ای از لایه‌های بافتی است که از آوند آبکش پسین شروع می‌شود و تا سطح اندام ادامه دارد. اگر پوست درخت کنده شود، کامبیوم آوندساز در معرض آسیب‌های محیطی قرار می‌گیرد.
کامبیوم چوب‌پنبه ساز
کامبیوم چوب‌پنبه ساز در سامانه بافت زمینه‌ای ساقه و ریشه تشکیل می‌شود. این مریستم به سمت درون، یاخته‌های پارانشیمی را می‌سازد. به سمت بیرون، یاخته‌هایی را درست می‌کند که دیواره آنها به تدریج چوب‌پنبه‌ای می‌شود و نهایتا، بافت چوب‌پنبه به‌وجود می‌آید.
بافت چوب‌پنبه مرده است و شامل ترکیبات لیپیدی مقاوم در برابر نفوذ آب، می‌شود.
پیراپوست و عدسک
پیراپوست (پریدرم)، به کامبیوم چوب‌پنبه ساز و یاخته‌های حاصل از آن می‌گویند که در اندام‌های مسن، جانشین روپوست می‌شود. این بافت به‌علت داشتن یاخته‌های چوب‌پنبه‌ای، در برابر گازها نفوذناپذیر است.
بافت‌های زیر پیراپوست زنده‌اند و برای ادامه حیات، نیاز به اکسیژن دارند. در پیراپوست، مناطقی به نام عدسک وجود دارند که یاخته‌های آن از هم فاصله دارند. عدسک‌ها، امکان تبادل گاز بافت‌های زیر پیراپوست را فراهم می‌کنند.
سازش با محیط
گیاهان حتی در مناطق خشک و کم آب نیز زندگی می‌کنند. ساختار آنها برای زندگی در این مناطق، سازگار می‌شود. آب کم، تابش شدید نور خورشید و دمای بالا از ویژگی‌های مناطق خشک و کویری است. تنها گیاهانی که توانایی بالایی در جذب آب دارند و تبخیر آنها کم است، می‌توانند در این شرایط دوام بیاورند.
روزنه‌هایی در غار
خرزهره معمولا در مناطق خشک و کم آب، به طور خودرو رشد می‌کند. پوستک در برگ‌های این گیاه ضخیم است. پوستک روزنه‌ها در فرورفتگی‌های غار مانندی قرار می‌گیرد که تعداد فراوانی کرک دارند. این کرک‌ها، رطوبت هوا را به دام می‌اندازند و اتمسفر مرطوبی را برای روزنه‌ها ایجاد می‌کنند. به این ترتیب، مانع خروج بیش از حد آب از برگ می‌شوند.
بعضی گیاهان سازگار با اقلیم خشک، در واکوئل‌های خود ترکیب‌های پلی‌ساکاریدی دارند. این ترکیبات آب فراوانی جذب می‌کنند که در واکوئل‌ها ذخیره می‌شود. گیاه در دوره‌های کم آبی، از این آب استفاده می‌کند.
با شناخت ساختار گیاهان، می‌شود گونه‌های مناسب برای کشاورزی و توسعه فضای سبز را انتخاب نمود.
زندگی در آب
بعضی از گیاهان در آب و یا جاهایی هستند که زمان‌هایی از سال، آب، خاک آنجا را می‌پوشاند. وجود آب در طولانی مدت، این گیاهان را با مشکل کمبود اکسیژن مواجه می‌کند. به همین دلیل آنها، برای زندگی در این مناطق، تا حدودی ساختار خود را تغییر می‌دهند و سازش می‌کنند. تشکیل فضاهای وسیع در بافت پارانشیم ساقه، ریشه و برگ، از این موارد هستند.
شش ریه
از بوم سازگان‌های ارزشمند ایران، می‌توان به جنگل‌های حرا در سواحل هرمزگان و سیستان و بلوچستان اشاره کرد. ریشه‌های درختان حرا در آب و گل هستند و مشکل کمبود اکسیژن دارند. ریشه‌های درختان حرا برای تامین اکسیژن، بیرون از آب قرار دارند. این ریشه‌ها با جذب اکسیژن، مانع از مرگ درخت می‌شوند و به همین علت، به آنها شش ریه می‌گویند.
فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:
اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:
روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!
برای دسترسی به دیگر گفتارهای فصل 6 زیست 10، روی لینک های زیر کلیک کنید: