آموزش گفتار 1 فصل 4 زیست دهم به‌صورت تست‌بیس، همراه با تدریس ویدیویی «دکتر الهه بنام» را، در این پست از رپیتیچ ببینید.
دستگاه تنفسی بدن انسان، در کنار دستگاه گردش خون تکامل پیدا می‌کند و می‌تواند وظایف خود را انجام دهد. قلب، رگ‌ها و خون؛ دستگاه گردش مواد را تکشیل می‌دهند. موضوع گفتار اول فصل 4، درباره قلب است.
برای دسترسی به کل مباحث فصل چهارم، روی لینک زیر کلیک کنید.
فیلم و جزوه فصل چهارم زیست دهم
خب، اول از همه بریم که ویدیوی آموزشی این بخش رو ببینیم.
آموزش ویدیویی گفتار 1 فصل 4 زیست دهم
در این قسمت، بخشی از «آموزش گفتار اول فصل چهارم زیست دهم» را به‌صورت ویدیویی می‌توانید ببینید. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.
فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:
اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:
روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!
قلب به چه شکلی اکسیژن و مواد مغذی خود را تامین می‌کند؟ چند مدل دریچه در قلب وجود دارد؟ وقتی به صدای قلب گوش می‌کنید، متوجه چیزی می‌شوید؟ پس از دانستن جواب این سوالات، ساختار بافتی و ماهیچه قلب را بررسی می‌کنیم.
شبکه هادی، چرخه ضربان، برون‌ده و نوار قلب؛ مباحث دیگری هستند که در این درس با آنها آشنا می‌شویم.
قلب و گردش مواد در آن؛ گفتار اول فصل چهارم زیست دهم
بخش‌های تشکیل‌دهنده قلب و رگ‌های متصل به آن از این قرارند:
- بطن چپ
- بطن راست
- دهلیز چپ
- دهلیز راست
- بزرگ سیاهرگ زیرین
- بزرگ سیاهرگ زبرین
- سرخرگ ششی
- سیاهرگ‌های ششی
- آئورت
به رگ‌های غذا دهنده قلب، کرونر (تاجی) می‌گویند و شامل سرخرگ و سیاهرگ هستند.
تامین اکسیژن و مواد مغذی قلب
خونی که از درون قلب عبور می‌کند، نمی‌تواند به نیازهای تنفسی و غذایی قلب پاسخ دهد. وظیفه تغذیه قلب بر عهده رگ‌های ویژه‌ای است که از آئورت منشعب شده‌اند. این رگ‌ها، سرخرگ‌های تاجی (کرونری) نام دارند.
سرخرگ‌های کرونری پس از رفع نیاز یاخته‌های قلب، با هم یکی می‌شوند و به‌شکل سیاهرگ تاجی، به دهلیز راست متصل می‌شوند. لخته یا سخت شدن دیواره (تصلب شرایین)، می‌تواند این سرحرگ‌ها را ببندد. با این کار، بخشی از ماهیچه قلب اکسیژن دریافت نمی‌کند و یاخته‌های آن می‌میرند. سکته قلبی، نشانه گرفتگی رگ‌های غذا دهنده قلب و مردن یاخته‌ها است.
دریچه‌های قلب
دریچه‌ها در هر بخشی از دستگاه گردش مواد که باشند، جریان خون را در آن قسمت یک‌طرفه می‌کنند. بافت پوششی وقتی چین می‌خورد، دریچه‌ها را می‌سازد و فاقد ماهیچه است. دریچه‌ها به‌لطف وجود بافت پیوندی، استحکام پیدا می‌کنند. ساختار خاص دریچه‌ها و تفاوت فشار در دو طرف آنها، باعث باز یا بسته‌شدن‌شان می‌شود.
سه مدل دریچه قلبی وجود دارد که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.
دریچه بین دهلیز و بطن هنگام انقباض بطن، از بازگشت خون به دهلیز جلوگیری می‌کند.
دریچه دولختی از دو قطعه آویخته تشکیل شده‌است. این دریچه بین دهلیز و بطن چپ قرار دارد.
بین دهلیز و بطن راست، دریچه سه‌لختی جای دارد.
دریچه‌های سینی در ابتدای سرخرگ‌های خروجی بطن‌ها هستند و به دو مدل سرخرگ ششی و آئورتی تقسیم می‌شوند. این دریچه‌ها از بازگشت خون به بطن‌ها جلوگیری می‌کنند.
صداهای قلب؛ گفتار اول فصل 4 زیست 10
قلب با فعالیت و ضربان خود، صداهایی تولید می‌کند. این صداها را وقتی گوش خود را سمت چپ سینه کسی بگذارید و یا گوشی پزشکی قرار دهید، می‌توانید بشنوید.
متخصصان وقتی به صدای قلب و نظم آن گوش می‌کنند، از سالم بودنش آگاه می‌شوند. برخی بیماری‌ها می‌توانند باعث ایجاد صداهای غیرعادی در قلب شوند. نمونه این بیماری‌ها از این قرارند:
- اختلال در ساختار دریچه‌ها
- بزرگ شدن قلب
- نقایص مادرزادی مانند کامل نشدن دیواره میانی حفره‌های قلب
در حالت عادی، قلب دو مدل صدا را تولید می‌کند.
صدای اول (پوم)
صدای پوم قوی، گنگ و طولانی‌تر است. این صدا حاصل بسته‌شدن دریچه‌های دولختی و سه‌لختی در هنگام شروع انقباض بطن‌هاست.
صدای دوم (تاک)
صدای تاک واضح و کوتاه‌تر است. هنگام شروع استراحت بطن، دریچه‌های سینی ابتدای سرخرگ‌ها بسته‌می‌شود و صدای دوم به گوش می‌رسد.
ساختار بافتی قلب
قلب یک اندام ماهیچه‌ای و دارای دیواره سه‌لایه است.
داخلی‌ترین لایه قلب، درون‌شامه نام دارد. ساختار این قسمت، یک لایه نازک بافت پوششی است که زیر آن بافت پیوندی قرار دارد. بافت پیوندی، درون‌شامه را به لایه میانی (ماهیچه‌ای قلب) می‌چسباند. لایه داخلی قلب در تشکیل دریچه‌ها کمک می‌کند.
لایه میانی ضخیم‌ترین لایه قلب است و ماهیچه قلب نیز نام دارد. این لایه بیشتر دارای یاخته‌های ماهیچه‌ای قلبی است. بین این یاخته‌ها، بافت پیوندی متراکم قرار دارد. اکثر یاخته‌های ماهیچه‌ای قلب، به رشته‌های کلاژن موجود در این بافت متصل هستند. بافت پیوندی متراکم، دریچه‌های قلبی را مستحکم می‌کند.
برون‌شامه؛ بیرونی‌ترین لایه دیواره قلب است. این لایه با برگشتن روی خود، پیراشامه را به‌وجود می‌آورد. برون‌شامه و پیراشامه، بافت پوششی سنگفرشی و بافت پیوندی متراکم دارند. یک مایع فضای بین پیراشامه و برون‌شامه را پر می‌کند. این مایع، از قلب محافظت و به حرکت روان آن کمک می‌کند.
ساختار ماهیچه قلب؛ گفتار 1 فصل 4 زیست دهم
ماهیچه قلبی ترکیبی از ویژگی‌های ماهیچه اسکلتی و صاف دارد. این ماهیچه با این‌که ظاهری مخطط دارد، به‌طور غیرارادی منقبض می‌شود. بیشتر یاخته‌های ماهیچه قلبی، تک‌هسته‌ای و بعضی از آنها دو هسته‌ای هستند. این یاخته‌ها از طریق صفحات بینابینی، با یکدیگر در ارتباط هستند. ارتباط یاخته‌ای در این صفحات، باعث انتشار سریع پیام انقباض و استراحت می‌شود. با این ساختار، قلب هنگام انقباض و استراحت، مانند یک توده یاخته‌ای واحد عمل می‌کند.
دهلیزها و بطن‌ها نباید همزمان منقبض شوند. «بافت پیوندی عایق» در میان ماهیچه دهلیز و بطن، از این اتفاق جلوگیری می‌کند.
شبکه هادی قلب
بعضی یاخته‌های ماهیچه برای تحریک خود‌به‌خودی قلب، تکامل پیدا کرده‌اند. این یاخته‌ها به‌صورت شبکه‌ای از رشته‌ها و گره‌ها، در بین سایر یاخته‌ها قرار دارند که به مجموع آنها، شبکه هادی قلب می‌گویند. یاخته‌های این شبکه با دیگر یاخته‌های ماهیچه قلبی ارتباط دارند. این یاخته‌ها پیام‌های الکتریکی برای شروع انقباض ماهیچه قلبی را ایجاد می‌کنند که به سرعت در همه قلب گسترش می‌یابد.
شبکه هادی قلب شامل دو گره و دسته‌هایی از تارهای تخصص یافته است. گره‌ها و تارها، وظیفه ایجاد و هدایت سریع جریان الکتریکی را بر عهده دارند.
گره سینوسی_دهلیزی (گره اول)
گره اول در دیواره پشتی دهلیز راست و زیر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین قرار دارد و بزرگ‌تر است. این گره شروع کننده پیام‌های الکتریکی است و از این جهت به آن، پیشاهنگ یا ضربان‌ساز می‌گویند.
گره دهلیزی_بطنی (گره دوم)
در دیواره پشتی دهلیز راست و در عقب دریچه سه‌لختی، گره دوم قرار دارد. «رشته‌های شبکه هادی»، گره دهلیزی_بطنی را به گره سینوسی_دهلیزی مرتبط می‌کند. این رشته‌ها جریان الکتریکی گره پیشاهنگ را به گره دوم می‌رسانند. این رشته‌ها پس از گره دهلیزی بطنی به دو مسیر چپ و راست تقسیم می‌شوند. جریان الکتریکی از این طریق، به بطن‌ها می‌رسد. زمانی که پیام الکتریکی به یاخته‌های ماهیچه قلبی منتقل می‌شود، بطن‌ها به‌طور همزمان منقبض می‌شوند.
چرخه ضربان قلب
قلب در هر ثانیه به‌طور حدودی یک ضربان دارد. به استراحت قلب، دیاستول و به انقباض آن، سیستول می‌گویند. سیستول و دیاستول به‌طور متناوب انجام می‌شوند و چرخه یا دوره قلبی را به‌وجود می‌آورند. قلب در هر چرخه با خون سیاهرگ‌ها پر و سپس منقبض می‌شود و خون را به کل بدن می‌رساند.
هر چرخه شامل سه مرحله می‌شود.
استراحت عمومی
در این حالت تمام قلب در حال استراحت است و حدود 0.4 ثانیه طول می‌کشد. در استراحت عمومی، خون بزرگ‌سیاهرگ‌ها وارد دهلیز راست و خون سیاهرگ‌های ششی، وارد دهلیز چپ می‌شود.
انقباض دهلیزی
دهلیزها در این مرحله منقبض و در نتیجه، بطن‌ها به‌طور کامل با خون پر می‌شوند. این مرحله بسیار زودگذر است و 0.1 ثانیه زمان می‌برد.
انقباض بطنی
بطن‌ها در حدود 0.3 ثانیه منقبض می‌شوند و از طریق سرخرگ‌ها، خون را به تمام قسمت‌های بدن ارسال می‌کنند.
برون‌ده قلبی
به حجم خونی که در هر انقباض بطنی از هر بطن خارج و وارد سرخرگ می‌شود، حجم ضربه‌ای می‌گویند. اگر تعداد ضربان قلب در دقیقه را با این حجم ضرب کنیم، برون‌ده قلبی مشخص می‌شود. متناسب با سطح فعالیت بدن، حجم خون خروجی تغییر می‌کند.
میانگین برون‌ده قلبی در بزرگسالان در حالت استراحت، حدود پنج لیتر در دقیقه است. مقدار فعالیت بدنی، سن و اندازه بدن بر روی برون‌ده اثر می‌گذارند.
نوار قلب چه می‌گوید؟
یاخته‌های ماهیچه قلبی هنگام چرخه ضربان قلب، فعالیت الکتریکی نشان می‌دهند. این جریان الکتریکی را می‌توان در سطح پوست و به‌شکل نوار قلب، ثبت کرد. نوار قلب به‌صورت منحنی رسم می‌شود و متخصصان با بررسی آن، بیماری‌های قلبی را تشخیص می‌دهند.
3 موج نوار قلب
سه موج QRS، P و T منحنی نوار قلب را تشکیل می‌دهند. فعالیت الکتریکی دهلیزها به‌شکل موج P و فعالیت الکتریکی بطن‌ها به‌شکل موج QRS ثبت می‌شود.
انقباض هر کدام از این بخش‌ها، اندکی پس از شروع فعالیت الکتریکی همان بخش صورت می‌گیرد.
پیش از پایان انقباض بطن‌ها و بازگشت آنها به‌حالت استراحت، موج T بر روی نوار ثبت می‌شود.
فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:
اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:
روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!
برای دسترسی به دیگر گفتارهای فصل 4 زیست 10، روی لینک های زیر کلیک کنید:
8 replies on “آموزش گفتار 1 فصل 4 زیست دهم + تدریس ویدیویی”
من خیلی شبکه هادی قلبو مشکل داشتم و تو ذهنم نمیرفت
تدریس خانوم دکتر واقعا بهم کمک کردش
خوشحالیم که تونستیم توی روند یادگیری مباحث قلب بهتون کمک کنیم.
سوالی هم داشتین می‌تونین از طریق همین بخش کامنت‌ها باهامون در میون بذارین.
من تدریس چندتا از اساتیدو دیدم و میتونم بگم ویدیوهای خانم بنام تقریبا بهترن. هم روی مباحث تسلط کافی داره و هم مطالب حاشیه ای و بی اهمیت توی فیلماش وجود نداره.
دقیقا هدف ما توی رپیتیچ، آموزش سریع دروس تخصصی کنکوره. خوشحالیم که این پست مورد پسندتون بوده.
سلام وقتتون بخیر خسته نباشید ببخشید جزوه ها رو چطور میتونیم ببینیم
اگر جزوه‌های شب امتحانی رو می‌خواین، که از بخش شب امتحان می‌تونین رایگان دسترسی داشته باشین. داخل این مقاله هم جزوه و فیلم تدریس گفتار اول فصل چهارم زیست رو قرار دادیم.
سلام وقت بخیر، چجوری میتونیم پکیج آموزش زیست دهم رو بخریم، پکیج کنکوری
سلام، وقت شما هم به‌خیر و نیکی باشه. فرم داخل صفحه یا فرم پایین سایت رو پر کنین، کافیه. کارشناس‌های رپیتیچ در سریع‌ترین زمان باهاتون تماس می‌گیرن.