آموزش گفتار 3 فصل 5 زیست دهم به‌صورت تست‌بیس، همراه با تدریس ویدیویی «دکتر الهه بنام» را، در این پست از رپیتیچ ببینید.
در دو گفتار قبلی فصل پنجم زیست 10، راجع به سیستم دفع مواد زائد و فرایند ادرار در بدن انسان پرداختیم. تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران دیگر، موضوع گفتار سوم است.
برای دسترسی به کل مباحث فصل پنجم، روی لینک زیر کلیک کنید.
خب، اول از همه بریم که ویدیوی آموزشی این بخش رو ببینیم.
آموزش ویدیویی گفتار 3 فصل 5 زیست دهم
در این قسمت، بخشی از «آموزش گفتار سوم فصل پنجم زیست دهم» را به‌صورت ویدیویی می‌توانید ببینید. مدرس این قسمت، خانم دکتر الهه بنام، رتبه 37 کنکور تجربی هستند.
فرم دریافت آموزش های ویدئویی زیست:
اگه تو هم میخوای کل زیستت رو تو کمترین زمان و با تدریس انیمیشنی مفهومی تستی رتبه 37 کنکور، خانم دکتر الهه بنام جمع کنی؛ کافیه این فرم رو پر کنی و منتظر تماسمون باشی:
روی نمره 20 و درصد بالای 70 زیست شناسیت (مثل رتبه های برتر هر سالمون) حساب کن!
اسمز و دفع بی‌مهرگان، اولین موضوع مورد بحث است. پس از آن، به بررسی دفع و تنظیم اسمزی مهره‌داران می‌پردازیم.
تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران؛ گفتار سوم فصل پنجم زیست دهم
در اکثر تک یاخته‌ای‌ها تنظیم اسمزی با کمک انتشار انجام می‌شود که در بعضی موارد، استثنا وجود دارد. واکوئل‌های انقباضی در پارامسی، آبی که با اسمز وارد می‌شود را همراه با مواد دفعی، دفع می‌کنند.
اسمز و دفع بی‌مهرگان
دفع و تنظیم اسمزی در بی‌مهرگان، به سه شکل مختلف انجام می‌شود.
نفریدی
بیشتر بی‌مهرگان ساختار مشخصی برای دفع دارند که یکی از آنها نفریدی است. نفریدی لوله‌ای است که منفذ آن به بیرون باز می‌شود و دفع را انجام می‌دهد. این ساختار برای دفع، تنظیم اسمزی و یا هر دو مورد جوابگوست.
آبشش
سخت‌پوستان مواد دفعی نیتروژن‌دار را با انتشار ساده، از طریق آبشش‌ها دفع می‌کنند.
لوله‌های مالپیگی
سامانه دفعی متصل به روده در حشرات، لوله‌های مالپیگی نام دارد. ماده دفعی حشرات، اوریک اسید است که همراه با آب، وارد لوله‌های مالپیگی می‌شود. محتوای لوله‌ها به روده تخلیه و با عبور مایعات در آن، آب و یون‌ها بازجذب می‌شوند. اوریک اسید به همراه مواد دفعی دستگاه گوارش، از طریق روده دفع می‌شود.
دفع و تنظیم اسمزی مهره‌داران
بدون استثنا، تمام مهره‌داران دارای کلیه هستند. ماهیان غضروفی (مانند کوسه‌ها و سفره ماهی‌ها) ساکن آب شور، علاوه بر کلیه، غدد راست روده‌ای دارند. این غدد، محلول نمک (سدیم کلرید) بسیار غلیظ را به روده ترشح می‌کنند.
ماهیان آب شیرین
فشار اسمزی بیشتر مایعات بدن نسبت به محیط در ماهیان آب شیرین، باعث ورود آب به بدن می‌شود. ماهیان آب شیرین در کنار این‌که آب کمی می‌نوشند، اکثر آب ورودی از طریق اسمز را از راه ادرار رقیق، دفع می‌کنند. این ماهی‌ها فقط به‌خاطر عبور آب و تبادل گازها در آبشش‌ها، دهان خود را باز می‌کنند و می‌بندند.
ماهیان آب شور
در ماهیان آب شور، فشار اسمزی برعکس ماهیان آب شیرین است و آب، تمایل به خروج از بدن دارد. ماهیان دریایی برای جبران این موضوع، مقدار زیادی آب می‌نوشند.
این ماهیان یون‌های اضافی خود را به دو صورت دفع می‌کنند:
- دفع توسط کلیه به‌صوزت ادرار غلیظ
- دفع توسط یاخته‌های آبشش
دوزیستان
محل ذخیره آب و یون‌ها در دوزیستان، مثانه آنهاست. در صورت خشکی محیط، دفع ادرار کم و مثانه برای ذخیره آب، بزرگ‌تر می‌شود. پس از این، بازجذب آب از مثانه به خون هم افزایش پیدا می‌کند.
خزندگان و پرندگان
کلیه در خزندگان و پرندگان، توانمندی زیادی در بازجذب آب دارد. خزندگان و پرندگان دریایی و بیابانی، ممکن است آب دریا یا غذای نمک‌دار مصرف کنند. این جانوران نمک اضافه را از طریق غدد نمکی نزدیک چشم یا زبان، به شکل قطره‌های غلیظ دفع می‌کنند.
برای دسترسی به دیگر گفتارهای فصل 5 زیست 10، روی لینک های زیر کلیک کنید: