در این مقاله قرار است روش اختصاصی مطالعه زیست شناسی به‌صورت 0 تا 100 را توضیح بدهیم. قدم به قدم با تمام جزئیات به شما آموزش می‌دهیم تا بتوانید از آن استفاده بکنید. پس از همین ابتدای کار کاغذ و خودکار را آماده کنید تا نکاتی که می‌گوییم را یادداشت‌برداری کنید. با استفاده از این نکته‌های کاربردی می‌توانید خود را به درصد بالا برسانید.
برای آشنایی با روش مطالعه سایر دروس، پست‌های زیر را بخوانید :
من الهه بنام رتبه 37 کنکور تجربی با استفاده از همین نکات، درس زیست شناسی را در کنکور، 85 درصد زدم.
بچه‌ها می‌خواهم بر اساس آمار کنکور 1400، کاملا واقعی به شما امید و انگیزه تزریق بکنم. میانگین درصد کل داوطلین این سال در درس زیست، چیزی در حدود 7.6 درصد بود. یعنی شما اگر حتی 10 درصد هم پاسخ درست داشتید، از میانگین کلی جلوتر بودید. در این مقایسه از درصدهای مثبت و بالای 90 درصد تا درصدهای منفی را حساب کردیم.
حالا بیاییم ببینیم چه تعداد از افراد زیر 20 درصد به سوالات جواب داده‌اند. 91 درصد بچه‌ها کمتر از 20 درصد سوالات را پاسخ داده بودند. میانگین همین ها هم 3.43 درصد بود. مگر کنکور چقدر سخت است که آمار چنین غم انگیز است؟ برای درک این موضوع بهتر است که سختی کنکور را با همدیگر بررسی کنیم.
درجه سختی سوالات کنکور 1401
کنکور 1401 دارای 7 سوال ساده بود. یعنی هر فردی با حداقل آشنایی درس زیست، می‌توانست به سوالات پاسخ بدهد. خیلی از داوطلبین سیاهی لشکر هستند و با زدن این 7 سوال می‌توانید به درصد 14 برسید.
یک قدم جلوتر برویم و مدل دیگر سوالات را ببینیم. سوالات دیگر سوالات متوسط هستند که تعداد آنها 23 عدد بود. اگر زیست را درست و تشریحی خوانده باشید، راحت می‌توانید این 23 سوال را بزنید. نیاز به کار خفنی نیست و فقط باید تمرین تشریخی خوبی از قبل دارا باشید.
حالا سراغ سوالات دشوار برویم که تعدادشان 20 عدد است. سوالات دشوار اینگونه نیست که کسی نتواند به آنها پاسخ بدهد. فقط باید تمرین بیشتر و تست زنی را به روش مستمر و اختصاصی انجام بدهید.
اگر هرکدام از این سوالات را جواب بدهید فکر می‌کنید درصد زیست تان چه عددی می شود؟ اگر فقط سوالات ساده را جواب دهید، 14 درصد و اگر سوالات متوسط را بزنید به درصد 46 می رسید. اگر دو تای آنها را در کنار هم بزنید، درصد زیست تان 60 می شود. یک قسمتی از سوالات دشوار را هم کنار آن بگذارید می توانید به درصد 80 به راحتی برسید.
برویم سراع این مسیر پر پیچ و خم که از اولین قدم تا آخرین قدم باید چه‌کار کنیم.
روش اختصاصی مطالعه زیست شناسی
روش اختصاصی مطالعه زیست شناسی شامل 6 مرحله میشود که قرار است قدم به قدم آنها را برای شما توضیح دهیم.
پیش خوانی با کتاب
چگونه باید کتاب را پیش خوانی کرد و آن را مطالعه کرد؟ از اول کتاب درسی باید شروع به مطالعه کنید و تمام جزئیات آن را درنظر بگیرید . برای نمونه ما فصل دوم زیست یازدهم را که مربوط به حواس است را می خواهیم توضیح بدهیم. اول فصل را باید بخوانیم چون یک دید کلی می دهد. می گوید قرار است در حواس چه چیزهایی را یاد بگیریم و چه نکاتی دارد. پس از یک مقدمه کوتاه یک سری سوال می پرسد که با یادگیری فصل، می‌توانید به آنها پاسخ بدهید. به عبارت دیگر ذهن شما را برای آموزش آماده می کند. یک سری از فصول هستند که شکل اولشان نیز مهم است. مثلا همین شکل تصویر مژک‌های یاخته گیرنده شنوایی با میکروسکوپ الکترونی است. شاید در ابتدا متعجب شوید و از آن آگاهی نداشته باشید. با این حال در طول فصل آن را یاد می گیرید و بعدش برمیگردید و شکل را نگاه می کنید. ممکن است برای طراح کنکور مهم باشد و با جزئیات باید حفظش کنید. این از صفحه اول فصل بود.
بعد سراغ قسمت بعد که می رویم باید کاغذ و قلم همراه مان باشد. گفتار 1 درباره گیرنده های حسی است و آن را تعریف میکند. در اول کار می بینیم که گیرنده حسی به دو دسته یاخته و یا بخشی از آن تقسیم بندی شده است. شما ممکن است ندانید که بخشی از آن درباره کدام مدل یاخته صحبت می کند. جلوتر که متن کتاب را بخوانید و آموزش درست را دریافت کنید، متوجه می شوید که دارد درباره یاخته عصبی صحبت می کند. این همان کاری است که باید در ابتدا انجام دهید و بعد در دفترچه خود آن را کامل کنید.
الان که کتاب را پیش خوانی می کنید قرار نیست که تمام مطالب را بفهمید و حفظ کنید. بچه ها معمولا پاراگراف را می خوانند و سعی می کنند همین الان با خواندن دوباره و دوباره و هدر دادن زمان آن را حفظ کنند. فقط باید بخوانید تا بفهمید موضوع چیست و دسته بندی هایی که به مسیر خواندن شما کمک می کند را ایجاد کنید.
مثلا در ادامه متن می گوید می توان آنها را بر اساس نوع محرک به 5 دسته کلی تقسیم کرد. باید این 5 دسته را در دفتر خود بنویسید و سپس بسط بدهید. اینگونه از اولین قدم شما دارای یک راهبرد هستید و یک خلاصه نویسی برای خود می سازید و آماده می کنید.
در ادامه «کار گیرنده های حسی» خودش به صورت یک تیتر آمده است. به عبارت دیگر کتاب می گوید که این تیتر برای ما مهم است. تیترهای بعدی «گیرنده ها سازش پیدا می کنند» و «حواس را به دو گروه تقسیم می کنند» هستند. پس این تیترها را باید بخوانید تا با درس به طور کلی آشنا شوید.
جلوتر می بینیم که یک شکل وجود دارد که در همان پاراگراف توضیحش داده بود. بعد از خواندن پاراگراف می آییم و نکاتی که خوانده ایم را روی شکل پیاده می کنیم. علاوه بر این بعضی فصل ها هستند که دارای پیش نیاز هستند و باید از قبل آنها را خوانده باشیم. در همین بار اول خواندن ها به بعضی از کلمه ها مانند «یا» باشد و دورش دایره بکشید. کنار افعال منفی نیز می‌توانید ضربدر بزنید. این کار را حتما با مداد انجام بدهید. چون در سری های بعدی متوجه می شوید که نکاتی که علامت زده اید آن چنان هم خفن و کاربردی نبوده اند.
فعالیت ها را بخوانیم یا نخوانیم؟
فعالیت ها را حتما باید بخوانید. این بخش ها مقایسه، دسته بندی و نکات جدید دارند که باید از آنها استفاده بکنید. مثلا در اولین فعالیت این فصل، گیرنده هایی که نام برده را باید در 5 گروهی که با آنها آشنا شدید، طبقه بندی کنید. می بنیم که یکی از گیرنده ها، گیرنده میزان اکسیژن در آئورت است. اگر قدری فکر کنیم می بینیم که میشود از این قسمت تست ترکیبی با قلب و گردش مواد مطرح شود. هر کدام از این گیرنده ها را در دسته بندی 5 تایی قرار می دهیم. بعد از خواندن آنها در دروس بعدی، دوباره می شود همین گیرنده ها را بسط داد. به این صورت زیست را میشود به خوبی مطالعه کرد و یاد گرفت.
کتاب را به هیچ وجه شلوغ نکنید و دسته بندی و نکات را در دفترچه خود بنویسید. اگر کتاب شلوغ شود، حافظه تصویری را از دست می دهید. کتاب منبع اصلی شماست و مدام باید آن را در طول مسیر بخوانید.
آموزش
آموزش خیلی مهم است و اگر درست نباشد، هیچ کدام از مراحل دیگر به درستی پیش نمی رود. خود آموزش را می توان به 3 صورت زیر پیش برد :
- شرکت در کلاس حضوری
- دیدن ویدیو
- استفاده از درسنامه کتاب
هرکدام از این مراحل را جداگانه توضیح خواهیم داد.
نکات شرکت در کلاس حضوری
در اول باید کلاس را درست انتخاب بکنیم. منظور این نیست که آنقدر نیز وسواس به خرج بدهید که 2 ماه وقت خود را هدر بدهید. از تجربه بقیه استفاده کنید و چند نمونه کلاس را مشاهده بفرمایید.
کیفیت کلاس نکته مهم بعدی است. دبیر باید از یک منبع درست تدریس بکند و کتاب درسی را هم شامل بشود و همچنین بر اساس کنکور سراسری باشد.
زمان کلاس را هم مدنظر قرار بدهید. بعضی از بچه ها شاید در حدود 6 ساعت برای کلاس زمان بگذارند. اینگونه وقتی برای خواندن درس باقی نمی ماند. شخص کنکوری که نتواند خودش زیستش را بخواند، فایده ای ندارد سر کلاس بهترین استاد بنشیند. کنکوری باید تمرین کند و وقت داشته باشد خودش مطالب را حتما بخواند.
مسئله بعدی راهبرد آن کلاس است. ممکن است دبیری بگوید برنامه ام را از ترس لو رفتن نمی گویم. اگر بخواهید چنین کلاسی را شرکت کنید، شاید با برنامه خودتان هماهنگی نداشته باشد. شاید هم بگوید برنامه این است که باید روزی 6 ساعت درس زیست را بخوانید. اگر روزی 6 ساعت برای زیست وقت بگذارید، پس باقی درس ها چه می شود؟ درست است که زیست مهم ترین درس کنکور تجربی است، ولی تنها درس این رشته نیست.
شاید معلم شما بخواهد از گیاهی تدریس را شروع بکند، ولی برنامه آزمون شما فصل 2 و 3 دهم باشد. نه اینکه دقیقا بر اساس آزمون شما باشد، ولی باید راهبرد به برنامه تان نزدیک باشد.
علاوه بر اینها دبیر باید بتواند با شما ارتباط برفرار بکند. بچه ها ممکن است نسبت به دبیر حس خوبی نداشته باشند. به صورت کلی، این مورد را می شود گفت که بیشتر سلیقه‌ای است.
اگر کلاس شرکت می‌کنید فرصت ندارید که به عقب برگردید و حرف‌های استاد را تکرار بکنید. بعضی از بچه ها جزوه را سرسری می نویسند و در خانه آن را پاکنویس می کنند. این کار اشتباه است، زیرا فرصت آن وجود ندارد. اگر سر کلاس قسمتی را متوجه نشدید، همان موقع از استاد بپرسید و اشکالات خود را برطرف کنید.
نکات آموزش از طریق دیدن ویدیو
اگر می خواهید با دیدن ویدیو آموزش ببینید نیز، باید یک سری نکات را رعایت بکنید. در ابتدا، بخشی از ویدیوی تدریس دکتر الهه بنام را در قسمت پایین مشاهده کنید.
فیلم
قدم به قدم در ویدیو به شما آموزش می دهیم که برای یادگیری یک گفتار زیست باید چه کارهایی انجام دهید. مثلا می گوییم که باید ویدیو رو متوقف کنید. سپس به فلان سوالی که از شما پرسیدیم جواب بدهید. شما باید حتما این کار را انجام بدهید. هر دبیری هر کاری را که در ویدیو از شما می خواهد، لازم است که آن را انجام بدهید.
مشغول دیدن ویدیو هستید و با خود می گویید که این قسمت از این گفتار، در بخش های قبلی توضیح داده شده است. شاید هم کتاب را خوب خوانده باشید و مشکلی در آن موضوع نداشته باشید. با این حال باید حتما قسمت را نگاه کنید. اگر خواستید از طریق اپلیکیشن رپیتیچ می توانید آن را در دور تند ببینید. به جایی از ویدیو می رسید که احتمالا برایتان هنوز تازگی دارد و با مباحث آن آشنا نیستید. این مبحث را نگاه کنید و اگر دبیر توضیح داده بود که چه بهتر. ممکن است مواردی باشد که دبیر آن را تدریس نکرده باشد و یا سوالی باشد که از ویدیو پیدا نکرده باشید.
حالا زمان است که به رفع اشکال بپردازید. باید سوال خود را بپرسید. ویدیوهای تدریس دکتر بنام، دارای گروه های رفع اشکال نیز هست. در گروه می توانید سوالات و اشکالات خود را به صورت مستقیم از خود خانم بنام بپرسید.
ممکن است تنها با برگرداندن ویدیو به چند دقیقه قبل و دیدن دوباره آن، سوال و مشکلتان برطرف شود. این نکته را حتما درنظر داشته باشید.
تک تک روش هایی که در ویدیو می گوییم را ضروری است که با دقت انجام بدهید. در این صورت یک آموزش تمام و کمال خواهید داشت.
اگر قرار است ویدیویی را ببینید باید درگیر و فعال باشید و یادداشت برداری کنید. وقتی راجع به شکل متن کتاب صحبت می شود، شما باید کتاب را باز کنید و آن شکل را در کتاب خود مشاهده کنید. شکل های اضافی که برای شما آورده می شود را حتما با جزئیات به خاطر بسپارید تا فرایند یادگیری تان تسریع پیدا کند.
چطور باید درسنامه را بخوانیم؟
همانطور که کتاب و کلاس و ویدیو گفتار به گفتار هستند، نحوه خواندن درسنامه نیز باید گفتار به گفتار باشد. درسنامه را باید مفصل خواند و تمام قسمت های آن را بررسی کرد. درسنامه را با توجه به سطح خود باید انتخاب و تهیه نمایید. نباید آنقدر طولانی باشند که وقت شما را بگیرند و نه آنقدر کوتاه که چیزی از آن متوجه نشوید. با این حال درسنامه معمولا وقت بیشتری به نسبت کلاس از شما می گیرد.
به هیچ وجه فکر نکنید که 3 مرحله گفته شده در بالا را باید با همدیگر پیش ببرید. بعضی از بچه ها با شرکت در کلاس و به دلیل ننوشتن جزوه، می آیند خانه و درسنامه می خوانند. انجام همزمان دو کار اشتباه محض است و باید فقط یک کار را درست انجام بدهید. آموزش شما تنها یکی از این 3 حالت را باید شامل شود.
تمرین و تست
شاید بگویید که تست زدن و تمرین کردن اصلا هیچ کاری ندارد. کتاب تست را وا می کنید و تست می زنید و اکر بلد نبودید، می روید سراغ پاسخنامه! بچه ها تست زدن علاوه بر مباحث علمی و شیوه خوانش آن، نکات بسیار مهمی دارد که قرار است به آنها بپردازیم.
بار اول باید جوری تست را بخوانید و از طریق آن تمرین کنید که پوششی باشد برای سایر مراحل. از این مراحل می شود به رفع اشکال، خلاصه نویسی، مرور و آزمون اشاره کرد. شما باید از منابع کتاب و آموزش و تست برای خلاصه نویسی استفاده کنید. اگر بار اول اینها را پرت و پلا بخوانید و درست دسته بندی نکنید، بعدا نمی توانید از آنها استفاده بکنید.
به عبارت دیگر شما باید این مرحله را به گونه‌ای انجام دهید که بعدا هنگام مرور و جمع بندی، با مشکلی مواجه نشوید.
از مباحثی که می شود در تمرین و تست به آنها پرداخت، موارد زیر هستند :
- انتخاب منبع مناسب
- ترس از زدن تست و دوباره کاری مراحل دیگر
- تست آموزشی
- تست آزمایشی
- نحوه هایلایت کردن
در یک مقاله جداگانه به این مباحث به صورت مفصل خواهیم پرداخت.
رفع اشکال
رفع اشکال یعین سوالاتی که برایمان پیش آمده را رفع بکنیم. چه در مرحله کتاب، چه آموزش و چه تست ممکن است با مشکلات متعددی مواجه بشوید. سوالات احتمالی خود را باید در دفترچه بنویسید و سپس در گروه از استاد مربوطه بپرسید. آیا در همینجا این مرحله تمام میشود؟ معلوم است که خیر! این تنها بخشی از ماجراست.
رفع اشکال یعنی دلیل اشتباه و غلط زدن تک تک تست ها را متوجه بشوید. بنابراین دوباره باید کتاب را یک نگاه بیاندازید و پاراگراف ها را یکبار دیگر بخوانید. الان که آموزش شما تکمیل شده است و تست زده اید، آیا درس را خوب متوجه می شوید؟
اگر شکلی را خوب متوجه نشدید، به سادگی می توانید در اینترنت به دنبال آن بگردید تا عکسی با کیفیت تر همراه با توضیحات بیشتری را در مقابل دیدگان شما بگذارد. در رفع اشکال باید تمام حفرات ذهنی خود را برطرف بکنید. تقریبا بعد از هربار آزمون دادن و تست زدن، باید مرحله رفع اشکال را مجدد به کار بگیرید.
خلاصه نویسی و مرور
خیلی از بچه ها مرحله خلاصه نویسی را به اشتباه از قسمت پیش خوانی با کتاب انجام می دهند. دیدید که در ابتدا یک سری جدول برای پیش خوانی با کتاب مشخص کردیم، ولی نگفتیم که این تمام خلاصه نویسی است. یک جدول خیلی ساده بود که خود کتاب هم داشت توضیح می داد. خلاصه نویسی زمانی مفهوم دارد که شما نکاتی که به دردتان می خورد را داخلش وارد کنید. مواردی که فراموش می کنید و یا برایتان دشوار است.
این که فقط فعل جملات را حذف کنید، خلاصه نویسی نیست. در ادامه یکی از خلاصه نویسی های دکتر بنام را می بینیم و توضیح می دهیم.
باید بر اساس کتابی که می خوانید خلاصه نویسی را انجام دهید. پایه های اساسی خلاصه نویسی را در بیس کتاب خود دارید. مثلا در این قسمت گفتم که افزایش پتاسیم یا کاذب و یا اورژانسی است. اینها را برای خودم توضیح داده ام. پس شما باید اول آن پایه را داشته باشید که با پیش خوانی تبدیل شده باشد. مثلا 5 دسته را با پیش خوانی مشخص کرده بودیم. حالا ما این پایه را که مشخص کردیم، می خواهیم وارد قسمت بعدی بشویم.
الان آموزش ما تکمیل شده و تست ها را زده ایم. حالا باید سراغ خلاصه نویسی برویم. سعی می کنیم نکاتی از آموزش و تست را که وجود داشت، وارد خلاصه نویسی می کنیم. فقط نکات مهم را باید وارد کنیم. دسته بندی ها را هم می توانیم در اینجا بسط بدهیم.
بالای بعضی از نکات و دسته بندی ها یک سری علائم میگذاریم که بهتر آنها را بعدا به یاد بیاوریم. از علامت چراغ گردان گرفته تا هر شکلی دیگر. نیازی نیست که این اشکال حتما خیلی دقیق و خوشگل باشند؛ آنها فقط باید در به خاطر سپردن های مجدد به شما یاری بدهند.
الان یک خلاصه نویسی واقعی را در رابطه با گیرنده های حسی می بینیم. گیرنده های حسی بر اساس نوع محرک به 5 دسته زیر تقسیم بندی می شوند :
- مکانیکی
- دمایی
- شیمیایی
- نوری
- درد
حالا می گوییم که محرک اینها چیست که به این صورت تقسیم بندی شده اند. مثلا برای مکانیکی محرک فشار، لمس و ارتعاش است. بعد جلوتر که گیرنده فشار را می خوانیم، ویژگی های گیرنده فشار را در می آوریم. گیرنده بدن هم در درون بدن و هم در بیرون بدن وجود دارد. این موارد را باید برای خودمان بسط بدهیم.
درباره حواس می شود گفت که به پیکری و ویژه تقسیم می شود. حواس پیکری چه ویژگی‌هایی دارند و در کجاها قرار دارند. چشم چه ویژگی هایی دارد و لایه های اصلی آن کدام است؟ اینها را باید برای خودنان مشخص کنید.
حالات مقایسه ای را هم باید بیاورید و بنویسید. اگر قسمت های مقایسه ای در یک موضوع بیش از حد زیاد بود، باید جدول بکشید. اینگونه باید مطالب را خلاصه نویسی کنید و نباید از شما وقت زیادی بگیرد. این را یادتان باشد که نباید کل کتاب را خلاصه نویسی کنید. چون از قبل بسیاری از موارد آن را انجام داده اید.
در کنکور برای کنکوری درس خواندن، باید توجه ویژه ای به اولویت بندی داشته باشید. زمان به شدت کم است و نباید آن را هدر دهید. زمان را باید مدیریت کنید و موارد مهمتر را در اولویت قرار بدهید.
درست است که پیش خوانی ممکن است نیم ساعت از زمان شما را بگیرد، ولی کیفیتی به شما می بخشد که مرور و رفع اشکال را شما بهینه تر می کند. به عبارت دیگر در مراحل بعدی، در زمان شما صرفه جویی می شود.
قسمت نموداری یکی از تکنیک هایی است که در خلاصه نویسی حسابی به کمک شما می آید. تمام نکات تستی و مواردی که در آزمون با آن روبرو شده اید را وارد خلاصه نویسی نکنید. این موارد و پاسخ آنها به صورت تشریحی داخل پاسخنامه موجود است دیگر. دوباره نویسی آنها تنها وقت شما را می گیرد.
خلاصه نویسی و مرور برای ما در یک مرحله قرار دارند. وقتی خلاصه نویسی ها را انجام دادیم، نوبت مرور زیست می رسد.
زیست شناسی را چگونه مرور کنیم؟
مرور بسیار قسمت مهمی است و تمام زحمات ما را نگاه می دارد. باری که از ابتدای مسیر با خود به دوش می کشیم، از طریق مرور حفظ می شود و به نتیجه می رسد. 5 قاعده کلی در رابطه با مرور درس زیست شناسی وجود دارد که در ادامه به آنها می پردازیم.
1- محتوای آموزشی از اول درست باشد.
در اول کار به شما گفتیم که اگر آموزش درست نباشد، تمام مراحل دچار مشکل می شود. آموزش شلخته و دسته بندی نداشتن، نمی تواند مرور خوبی را در پی داشته باشد.
2- یادگیری بدون تمرین نمی شود.
شما برای مرور نیاز دارید که تست بزنید. چرا؟ به دلیل اینکه تست ها را برای خودتان بر طبق آسان و سخت دسته بندی کنید. من حتی اگر منابع تستی خودم را به شما بگویم هم فایده‌ای ندارد. بچه ها من یک سری نکات را هنگام مطالعه دریافت می کنم که با زاویه دید و برداشت شما متفاوت است. مثلا من شکل ها را خیلی راحت یاد می گیرم، ولی در مفهم متن ها مشکل دارم. تمرین ها را با توجه به سطح خودتان باید انجام دهید. به خاطر داشتن تست های نشان دار که به کمک مرور می آیند، باید تمرین را پیش ببرید. تست های نشان دار آبی، قرمز و سبز هستند که بر اساس درست یا اشتباه پاسخ دادن آنها را علامت زده ایم.
3- لزوم داشتن خلاصه نویسی
ما خلاصه نویسی را قبل از مرور انجام داده ایم. دبنال کتاب و خلاصه نویسی های رتبه برترها نباشید. این کار، به هیچ جور به درد شما نمی خورد. خودتان باید کتاب را بخوانید و نکته برداری کنید و تمرین انجام دهید. بدون چالش، یادگیری میسر نمی شود و سر جلسه کنکور، مغلوب می شوید. حفط کردن صرف و خالی نکات، خلاقیت را از شما می گیرد. از درس زیست می شود هر سری سوالات چالشی متفاوتی مطرح کرد. شما باید روی سوالات ترکیبی، مقایسه ای و شمارشی تمرکز و توجه خود را بگذارید. به عبارت دیگر، روش حل کردن تست ها را باید یاد بگیرید.
مثلا ما در کتاب درسی، یک شکل درباره قلب داریم که فقط آمده و اسم دریچه ها را نوشته است. بعد در کنکور آمده درباره اینکه هر دریچه در کدام سمت بدن است، سوال طرح شده است. باید بدانید که در بدن انسان، هر اندام در کدام سمت قرار دارد. حتی اگر در کتاب به صورت مستقیم به این موارد اشاره نشده باشد. اگر قرار است که این کارها را انجام دهید و آنها را یاد بگیرید، لازم است که یک خلاصه نویسی به سبک خودتان داشته باشید. بعد از آن نیز تمرین درست و حسابی را در دستور کار قرار دهید.
4- تمرین و خلاصه هایت تکرار بشود.
مشخصا تعریفی که همه از مرور دارند، همین تکرار است. خیلی از بچه ها فکر می کنند که بقیه قدم ها اهمیت آن چنانی ندارند و تنها قدم چهارم مهم است.
تکرار چه شکلی باید باشد؟
مثلا امروز مبحثی را خواندیم، بعد چگونه باید آن را تکرار کنیم؟ چیزی که ثابت شده است، نمودار فراموشی است که تحقیقات فراوانی روی آن انجام شده است. در این نمودار می بینیم که وقتی روز اول مطلبی را خواندیم و یاد گرفتیم و دیگر آن را نخوانیم، با شیبی تند تا روز چهارم بیش از 80 درصد آن را از یاد می برید. حال بیایید و فرض کنیم که مطلب روز اول را قرار است مرور و تکرار کنیم. در همان روز اول یک بار مطلبی را که خوانده ایم، برای بار اول مرور می کنیم. روز دوم، چهارم، هشتم، دوازدهم و شانزدهم مجدد مطلب را مرور می کنیم. در روز شانزدهم، شیب خط تقریبا صاف می شود و می شود گفت که مطلب به صورت صد در صدی در ذهن شما باقی می ماند. این دقیقا چیزی است که از مرور انتظار دارید. آیا آنقدر مطلب را نخوانیم که دو ماه بگذرد تا به یک آزمون جمع بندی برسیم و دوباره 6 ساعت یا بیشتر برای آن مطلب وقت بگذاریم؟ نه! در یک سری بازه های زمانی در طول این مدت برای خودتان باید مشخص و پخش کنید. زمان های کمی که با توجه به سبک مرورتان باید آنها را انتخاب کنید. بعد از انجام دادن این کارها تا حد بسیار خوبی مطالب از خاطرتان فراموش نمی شوند. چه کار کنیم که بتوانیم رعایت کنیم؟ یک سالنامه تهیه کنید و در آن بنویسید که به فرض مثال امروز، گفتار 1 تنفس را خواندید. بعد بنویسید که روز دوم و چهارم و … چه گفتارهایی را باید بخوانید.
5- مرور موازی داشته باشید.
مرور موازی این شکلی نیست که بگویید شنبه می خوانم، یک شنبه ها می خوانم و دوشنبه ها مرور می کنم. به هیچ وجه اینگونه درست نیست. باید موازی با خواندن مرور را پیش ببرید. اگر مطلبی را در طول روز می خوانید، در هنگام شب نیز نباید بی خیال مرور شوید. حالا چه مطالبی را باید مرور کرد؟ دقیقا مطالبی را که از قبل در سالنامه مشخص کرده اید. درسی را که 12 روز پیش یا همین دیروز خواندید را باید موازی با خواندن عادی پیش ببرید. قرار نیست که روزهای مرور جدا و خفن باشند. امروز که برای خواندن زیست، 3 ساعت وقت می گذارید، 15 دقیقه هم حداقل باید به مرور اختصاص دهید.
یکی از سامانه هایی که با کمک آن می توانید به سادگی هرچه تمام مرور خود را انجام بدهید، سامانه رپیدیو است. هم مرور و هم جمع بندی را با این سامانه فوق پیشرفته می توانید پیش ببرید.
تورق سریع
یکی دیگر از سبک مرورها، تورق سریع است. تورق سریع می گوید که می توانید کتاب درسی خود را سریع بخوانید. شاید بگویید می توانید این کار را بکنید، ولی خب چیزی یاد نمی گیرید. لازمه تورق سریع این است که مراحل قبلی را درست انجام داده باشید. پیش خوانی کتاب، حاشیه نویسی و هایلایت ها را انجام داده باشید. حالا شما کتابی در اختیار دارید که نسبت به خودتان آماده کرده اید و موارد مهم تر را مشخص کرده اید. شما نسبت به این کتاب حافظه تصویری دارید. حالا در شب آزمون یا بازه های مرور (روز چهارم یا شانزدهم) که دارید، کتاب را باز می کنید و قسمتی را که می خواهید بخوانید اول از همه تیترها را نگاه می کنید. با خود فکر می کنید که این تیتر داشت درباره چه چیزی صحبت می کرد. فکر کردن خیلی سریع تر از خواندن است. اگر شما به این فکر کنید که رونویسی چطور انجام می شود، به اندازه ای که شما می خواهید مبحث رونویسی را بخوانید زمان نمی برد. همزمان با فکر کردن متوجه می شوید که یک سری مباحث را یادتان رفته است. پس همین الان در حین فکر کردن یک سری حفره ها برای خود ایجاد می کنید. بعد سراغ متن می روید و آن را سریع می خوانید. روی نکات هایلایت شده بیشتر دقت می کنید. به شکل ها خوب توجه می کنید و قسمت هایی که حفرات داشتید و یادتان نبود را با دقت بیشتری می خوانید. مرور یعنی دقیقا قسمت هایی را که فراموش کردید را باید زمان بیشتری بگذارید.
تورق سریع چیزی است که نزدیک کنکور به کار شما می آید. مطمئنم بچه هایی که درباره کنکور شنیده اند و یا خوانده اند به گوششان خورده است. با این حال بچه ها این مدلی اند که این کار را انجام نمی دهند و دو هفته مانده به کنکور دنبال این روش هستند و از من سوال می پرسند. لازمه این کار درنظر گرفتن آن از روز اول مطالعه است. می گویند که یک ماه و حتی سه هفته مانده به کنکور خیلی طلایی است. دلیل اینکه انقدر این موضوع را مانور می دهم، این است که باید کارهای مهم را در این بازه زمانی انجام دهید. این کارها را استارت شان را باید از قبل شروع کرده باشید تا از پس آنها بربیایید.
مرور با تست
مدل دیگر مرور، با توجه به تست است. تست هایی دارید که زدید و مهم هستند. تست هایی هم وجود دارند که نتوانسته اید پاسخ دهید و یا اشتباه پاسخ داده اید. خب این تست ها را باید پاسخنامه شان را مرور کنید. یکی از روش های سریع مرور، همین مرور پاسخنامه است. اگر کارهایی نظیر هایلایت کردن اول با مداد، بعد هایلایت زرد در مرورهای بعد و هایلایت های رنگی تر در مراحل بعدی را به درستی انجام دهید، دسته بندی خوبی خواهید داشت. چنین امری کمک می کند که مرور سریع تری را تجربه کنید.
خود مرور تست نیاز به زمان بیشتری دارد. مثلا مرور با استفاده از تست نمی تواند هرشب اتفاق بیافتد. آخر هفته ها که برنامه مرور خاصی مثلا در حدود 2 ساعت درنظر گرفته‌اید یا دو هفته یکبار یا برنامه مروری که در راهبرد آزمون ها قرار دارد؛ مرور با تست خیلی به کمک شما می آید. اول باید قسمتی که می خواهید مرور کنید را تعدادی تست نشان دار بزنید. اینگونه متوجه می شوید که با خودتان چندچند هستید و چه میزان تسلط دارید. بعد با توجه به کتاب درسی رفع اشکال کنید. سپس از قسمت هایی که سخت بودند یا در آنها اشکال داشتید، تست های بیشتری بزنید. با توجه به زمان و سطحتان باید تست بزنید. مثلا اگر در مبحثی تسلط خوب و کافی دارید، فقط تست های قرمز کافی هستند. اگر در مبحثی ایراد زیاد داشتید، همان تست هایی که قبلا توانستید سریع حل کنید هم، الان نمی توانید پاسخ بدهید. به عبارت دیگر برگ برنده قبلی را در اختیار ندارید. با این حساب، اولویت شما تست های آبی می شود. حالتی نیز وجود دارد که زمان کافی در اختیار دارید سطحتان هم متوسط است. اینگونه هم می شود تست های آبی را کار کنید و هم تست های قرمز را بزنید.
اگر درباره رنگ بندی تست ها اطلاعات کافی ندارید، نگران نباشید. در مقاله کاربردی روش تست زنی زیست تمام نکات را می‌توانید یاد بگیرید.
آزمون و تحلیل آزمون
ما قرار است در آزمون خودمان را بسنجیم و ببینیم تا اینجای مسیر، کدام موارد را درست و کدام موارد را اشتباه انجام داده‌ایم. اشتباهی که خیلی از بچه ها می کنند این است که فکر می کنند در آزمون و تحلیل آزمون قرار است که نتیجه کنکور را بگویند. اصلا چنین قضیه ای نیست. این مورد باعث می شود که دچار استرس شوید و حتی آزمون های آزمایشی را شرکت نکنید. برای خودتان یک قاعده بگذارید و به جز در موارد خیلی ضروری و پیش بینی نشده، در تمامی آزمون ها حاضر شوید. به عبارت دیگر این شرط را بگذارید که تنها مجاز به 2 غیبت هستید. یک سری آزمون ها را در خانه و یا آنلاین بدهید؛ ولی ترجیحا حضوری و حفظ نظم بهتر است. زمانی که به یک برنامه تعهد پیدا کردید، خللی در روند انجامش ایجاد نکنید. استرس برای زمانی است که فکر می کنید باید از یک آزمون حتما نتیجه کسب کنید. این آزمون قرار نیست به شما بگوید که کنکور چه رتبه ای کسب می کنید. نه، اصلا اینطور نیست! شما با آزمون دادن متوجه می شوید که ممکن است سر جلسه کنکور مرتکب چه اشتباهاتی شوید. الان فرصت دارید که این اشتباهات را ببینید و با تمرین و تکرار، آنها را رفع کنید. این تفکر را در خود ایجاد و یا تغییر دهید که آزمون ها برای درس دادن به شماست و نه سنجیدن.
اشتباه دیگری که دانش آموزان انجام می دهند این است که آزمون کنکورهای اخیر را نمی دهند و نمی خوانند. می گویند من می خواهم این سوالات را نزدیک کنکور بخوانم. به خاطر اینکه خودم را بسنجم و ببینم چند چندم. برفرض که این کار را کردید و سه هفته مانده به کنکور سوالات زیست را زدید. مثلا برای درصد 70 تمرین کردید و حالا درصد 30 را کسب کرده اید. بگویید ببینم در این 2 هفته آیا می شود از 30 خودتان را به 70 برسانید؟ اصلا چنین قضیه ای نداریم. شما باید یکی از منابع اصلی تان، تست‌های کنکور سراسری اخیر باشد. این تستها به شما کمک می کنند از اول مسیر خودتان را برای درصد 70 آماده کنید. نه اینکه 2 هفته مانده به کنکور تازه به فکر بیافتید.
شما نمی توانید تست ها را حفظ کنید؛ حفط کردن، به درد شما نمی خورد. باید بتوانید با سبک تست های کنکور بخوانید. یک تست را از یک مبحث مثلا رونویسی، باید بتوانید در تمام قسمت های مختلف ژنتیک پیاده بکنید.
تفاوت آزمون با تست آموزشی زیست شناسی
آزمون با روش انجام تست آموزشی زیست شناسی فرق می کند. شما باید برای خودتان اختصاصی سری تست مشخص بکنید. روش انتخاب این سری تست ها باید استاندارد باشند. اگر آزمونی چه آنلاین و چه حضوری ثبت نام می کنید، توجه کنید سوالاتش نه خیلی آسان باشد و نه خیلی سخت. اگر آسان باشد اعتماد به نفس کاذب می گیرید. اگر قرار هست در خانه آزمون بدهید، با تست های نشان دار آزمون نزنید. اگر قرار است از کتاب تست آزمون بدهید، روال را به صورت رندوم قرار بدهید. اگر فقط با تست های قرمز اینکار را انجام بدهید، خب سخت ترین تست ها را می زنید و استاندارد نیست.
نوشتن پلن آزمون
باید برای خود مشخص کنیم که قرار است سر جلسه آزمون قرار است چه کاری انجام بدهیم. یعنی باید آزمون راهبرد داشته باشد. نه! حرف پلن آزمون، حرف راهبرد نیست! این است که در دقیقه به دقیقه آزمون باید چه کارهایی را انجام دهیم. باید تمام جزئیات را بررسی کنید. مثلا زمان آزمون را برای خود مشخص می کنید. آزمون ها خودشان یک زمان پیشنهادی دارند. مثلا شما می گویید 5 دقیقه از زمین شناسی کم می کنید و روی زیست می گذارید. زمانی که خودتان میخواهید انجام دهید را می نویسید. شب قبل از آزمون، باید برنامه آزمون را بنویسید. مثلا در یک آزمون 20 تسته با توجه به کارهایی که در خانه انجام داده ام، فکر می کنم که می توانم 10 تست را جواب بدهم. این را مشحص می کنید که کدام تست ها از این 10 تا برای شما اولویت دارد. آیا با شمارشی راحت تر هستید و یا تست جای خالی. اگر با جای خالی مشکل دارید از آن رد شوید و به شمارشی بپردازید. اگر هم نمی دانید که کدام موارد تسلط و یا ضعف دارید، باید مدام تمرین و تکرار انجام بدهید.
اگر قسمت زیادی از اتفافات را از پیش تمرین کرده باشید، سر جلسه کنکور، تست ها را به خوبی می توانید مدیریت کنید و از پسشان بربیایید. خلاصه مشخص کردن پلن آزمون و نوشتن آن، از بی دقتی های شما می کاهد و باعث موفقیت شما می شود. مثلا یکی از بی دقتی ها، عدم خواندن فعل ها و بی توجهی به آنهاست. البته می شود گفت که بسیاری از این تست ها، دام هستند و نمی شود گفت که بی دقتی است. بچه هایی بیشتر بی دقتی می کنند که فکر می کنند آزمون خود را عالی داده اند. با آمدن نتیجه آزمون می بینند که اسیر بی دقتی شده اند. مهارت تمرین و شناخت اشتباهات قبلی می تواند درصد شما را حسابی جابجا بکند.
اگر خسته شدیم، چه کار کنیم؟ به خودتان بستگی دارد که چطور خستگی رفع می کنید! مثلا خود من چون عینکی بودم، عینک خود را در می آوردم و به دوردست مقداری نگاه می‌انداختم. می توانید مقداری به خود کش و قوس بدهید تا خون در بدن تان جریان پیدا کند. اگر می خواهید این کار را انجام دهید، دقت کنید که حواس بقیه پرت نشود. فراموش نکنید که آب بخورید! درست است که خیلی از پلن ها را می نویسید، ولی تحت استرس کنکور، ممکن است نتوانید باز هم بعضی از آنها را انجام دهید. فراموش نکنید که مدام پلن خود را در آزمون های متفاوت تمرین کنید.
وقتی هر آزمون را دادید، باید پلن خود را به‌روز کنید. مثلا تصمیم داشتید به 10 سوال پاسخ دهید، ولی می بینید که تنها به 5 سوال توانستید جواب بدهید. باید با هایلایت زرد آن را مشخص کنید. چرا؟ چون این مورد را اشتباه می کردم یا این مبحث را خوب نخوانده بودم. تحلیل آزمون را هم باید وارد پلن آزمون کنید تا به یک نتیجه کلی برسید و مدام باید آن را تکرار کنید. بی دقتی ها را می توانید هر شب یا قبل از هر بازه تست زنی بخوانید. بعد از هر بازه تست زنی هم باید بی دقتی ها را آپدیت کنید. چنین کارهایی شاید تنها 5 دقیقه زمان ببرند، ولی اجرایی کردن آنها سخت است. آدم یک مقاومت خاصی به آنها دارد چون حس می کند که قرار نیست سریع جواب بدهند. دبنال موارد خفن نباشید، همین موارد کوچک و ساده و رعایت آنهاست که در طول مسیر نتایج را تغییر می دهند.
نکاتی که باید برای درس زیست در جلسه آزمون رعایت کنیم
اولین موردی که باید رعایت کنیم، مشخص کردن زمان است. شاید در دفترچه وقت پیشنهادی درس زیست، تنها 15 دقیقه باشد. شما می توانید در ابتدا 5 دقیقه هم بیشتر درنظر بگیرید و در یک بازه زمانی 20 دقیقه‌ای به حل تستها بپردازید. خواندن تست ها را با دقت کردن به نکات و کلمات کلیدی شروع می کنید. اگر گزینه ای را رد می کنید حتما رویش خط بکشید و مثال نقضش را بیاورید. برای زمانی که دوباره به آن تست رجوع می کنید، اگر مثال نقض را ننوشته باشید، نمی دانید که چرا آن گزینه را رد کرده اید.
گزینه های شک دار را به هیچ وجه رد نکنید. زیست شناسی یک درس شانسی نیست! خصوصا تست های شمارشی که تعداد زیادی در کنکور دارند، نیازمند دقت بالایی هستند. حتما از تکنیک برگشتن یا برنگشتن به یک تست استفاده کنید و یا روش های خود را ایجاد و به کار بگیرید. به عبارت دیگر باید در حد بالایی مدیریت زمان را رعایت بکنید.
مثل یک تحلیل آزمون واقعی تحلیل کنید
فرقی ندارد آزمون خودآموز و یا جلسه ای در بیرون باشد. باید در این روش سوالات زیست شناسی را مثل یک آزمون واقعی، تحلیل و بررسی کنید. تحلیل آزمون اختصاصی صرفا این نیست که فقط سوالات صحیح و غلط و نکات علمی را مطالعه و بررسی کنید. هرچقدر هم نکته بخوانید، کافی تیست. باید یاد بگیرید که چرا غلط زدید و یا نتوانستید به تست پاسخ بدهید. اولویت اصلی بررسی پاسخ های درست و صحیح است. اول باید ببینید که چرا درست زدید. چون درس را خوب خواندید، مرور کردید و یا هر علت دیگری. این موارد را باید در پلن آزمون وارد کنید.
پاسخ های اشتباه اولویت دوم هستند. به خاطر اینکه مباحثی هستند که خوانده اید و یا فکر می کردید بلد هستید، ولی اشتباه می کردید. این سوالات به شما درصد منفی می دهند. اگر درست روی آنها کار کنید، تا چهار سوم نمره، نمره شما را بیشتر بکنند. خلاصه با مشخص کردن دلایل غلط زدن سوالات، اقدامات لازم را برای آزمون های بعدی اتخاد می کنید.
سوالات نزده اولویت آخر هستند. باید بررسی کنید که چرا به آنها جواب نداده اید. اگر بخواهید آزمون های بعدی بهتر عمل کنید، چه اقداماتی باید انجام دهید. از وسواس دوری کنید. معمولا تست های نزده، تست های بیش از حد سختی هستند که هم در کنکور و هم در آزمون های آزمایشی می آیند. این تست ها را از قصد می گذارند که کسی نتواند به آنها پاسخ بدهد. از آنجا که این مدل تست ها زمان زیادی می برند و شما را حسابی خسته می‌کنند، باید آنها را شناسایی و از آنها دوری کنید.
در اینجا شما به آخر مسیر رسیده اید. پس از این باید این برنامه و دوران را برای تمام فصل ها و گفتارهای زیست تکرار و مدام آن را بهبود ببخشید. هر از چند گاهی برگردید و ویدیوهای آموزشی زیست شناسی را نگاه کنید. شاید مطالبی باشد که جا انداخته باشید و یا فراموش شده باشد.
سه ضلع کسب موفقیت در درس زیست
از کجا بدانیم مراحلی که تا الان از آنها سخن گفتیم را به خوبی انجام می دهیم؟ برای کسب موفقیت در درس زیست و گرفتن درصدهای بالا، می شود سه ضلع را مورد بررسی قرار داد که در روش مطالعه اختصاصی این درس نیز مفید هستند. این سه ضلع عبارتند از : تعهد و تداوم، انتخاب منبع درست و برنامه ریزی.
تعهد و تداوم خواندن زیست شناسی
در خواندن درس زیست و دیدن ویدیوهای آن، باید تعهد و تداوم داشته باشید. اینکه یک هفته پرانگیزه باشید و بعدش انرژی تان کاهش پیدا کند، هیچ فایده ای ندارد. توجه داشته باشید که در یک هفته که نمی شود به نتیجه خاصی رسید. شاید با خودتان بگویید که این کار سخت است، بیخیال می شوید و می گویید که نمی توانید! خود من برای زیست با وجود تمرین زیاد و نزدیک عید شدن، نمی توانستم درصدم را به بالای 50 برسانم. بارها می خواستم نا امید بشوم با اینکه کلی تست زده بودم و تمرین کرده بودم. اگر عید پشیمان شده بودم، نمی توانستم دانش و تجربه خود را در اختیار شما قرار بدهم. حواس تان باشد که تعهد داشته باشید و نا امید نشوید. مسیر موفقیت در کنکور دارای فراز و نشیب فراوان است. در اوج نا امیدی با تعهد و تداوم می توانید دوباره خود را به مسیر برگردانید.
نقش برنامه ریزی در مطالعه زیست
برنامه ریزی در مطالعه زیست شناسی از اهمیت زیادی برخوردار است. قرار نیست که اگر می خواهید مبحثی را بخوانید، بدون برنامه به دل آن بزنید. باید برای خواندن، مطالعه و جمع بندی خود نقشه بریزید.
همینطوری در اول روز شروع به خواندن نکنید. شاید یکی دو تا ده روز جواب بدهد. بعد از یک مدت نیاز دارید که بدن تان به شرایط عادت بکند. برای تصمیم گیری روزانه باید کلی انرژی بگذارید. فکر کنید که در زندگی کنکوری صبح به صبح با سوالات زیادی روبرو باشید که هم انرژی و هم وقت تان را بگیرد. از اینکه چه بخوانید از روی چه منبعی و چه تعداد تست بزنید! قرار نیست که هر روز این کارها را انجام بدهید. برنامه های یک یا دو هفته ای که خودتان یا مشاور برای شما می ریزد، این موارد را مشخص می کند.
انتخاب منبع درست برای خواندن زیست
بچه ها منبع درست زیست بیش از حد مهم است. چه منبع، منبع کلاسی و کتابی باشد و یا آزمون و مرور و ویدیویی. گفتیم که خلاصه نویسی و مروری به درد می خورد که خودتان آن را شخصی سازی کرده باشید. اینها مهم هستند. چرا؟ نه اینکه وسواس به خرج بدهید و یک ماه زمان بگذارید تا منابع درست را پیدا بکنید، بعد دو دل بشوید. فقط باید در اول یک انتخاب درست داشته باشید تا در مسیر شما را همراهی بکند. منابعی که بتوانید با آنها پیش بروید. اگر در این باره اطلاعات بیشتری میخواهید می‌توانید به مقاله منابع زیست مراجعه کنید.
همیشه در مسیر خستگی و نا امیدی پیش می آید و نباید این را از چشم بقیه ببینید. اولش که منبع زیست را پیدا کردید، سعی کنید که درست و مناسب باشد. گاهی اوقات ممکن است که وسط مسیر متوجه شوید که کتاب تستی که دارید به دردتان نمیخورد. اگر ببینید اکثر سوالات آن را اشتباه می زنید، خب واضح است که مناسب شما نیست. اگر منبع درستی دارید، نباید دو دل شوید و یا دست دست کنید و برای خودتان بهانه بیاورید! اینجا لازم است که دوباره به تعهد و تداوم تاکید مجدد کنیم. این قسمت را دوباره برای خودتان بخوانید و به کار بگیرید.